هنر مفهومی می‌تواند به وضعیت تروماتیک جامعه کمک کند
تهران فرهنگی: بعد از یک جشنواره و چندین اجرای هنر مفهومی، در آستانه برگزاری دومین جشنواره «هنر مفهومی»، شارگالری نشست تخصصی با حضور علاقه‌مندان این هنرها برگزار کرد. در این نشست هفت تن از چهره‌های معتبر هنر و فلسفه هر کدام در مدت‌زمان کوتاهی نکته‌های گوناگونی را دربارۀ هنر مفهومی ارائه دادند.
به گفته احسان شعردوست مدیر شارگالری که خود این نشست را نیز مدیریت و اجرا می‌کرد، سخنران‌ها از چهار کشور مختلف در این نشست به‌صورت حضوری و آنلاین حاضر شدند که همین موضوع کار برگزاری این نشست را دشوارتر می‌کرد. با این وجود و با این‌که برگزاری چنین نشستی در سطح تخصصی دشواری‌های خاصی دارد اما با توجه به استقبال علاقه‌مندان، به‌زودی ویدیوها و صوت این نشست نیز منتشر خواهد شد تا علاقه‌مندانی که به هر دلیل نتوانستند حاضر باشند از محتوای این نشست بهره ببرند.
در ابتدا و پس از معرفی سخنرانان، حسین اکبری‌نسب عضو هیئت علمی دانشگاه و تحلیل‌گر آثار هنر معاصر به تحلیل فلسفی اولین اثر مفهومی یعنی «یک و سه صندلی» جوزف کاسوت پرداخت. او در این بخش پیرامون چیدمان مفهومی «یک و سه صندلی» و هستی‌شناسیِ فلسفی صندلی به‌عنوان یک «شئ – مجاز»، آن را مجاز مرسلی برای کل هستی تلقی کرد.
اکبری‌نسب با طرح این پرسش بنیادین آغاز کرد که هستیِ صندلی در کدام وجه خود تقریر پیدا می‌کند؟ در عینیت صندلی؟ در تصویر تجسمی صندلی؟ یا در تصویر تکلمی صندلی؟ و در ادامه سعی کرد با طرح اهمیت و اولویت زبان و هستیِ زبانی در اندیشۀ هیدگری، جهانیت صندلی را در یک هستی‌شناسیِ تطبیقی بررسی کند.
سخنران بعدی محمدرضا مریدی نویسنده، پژوهشگر، مدرس جامعه شناسی هنر و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر بود. او با موضوع زبان پریشی و هنر مفهومی، به این امر پرداخت که هنر مفهومی ریشه در زبان‌پریشیِ هنر مدرن دارد و گفت: در جامعه‌ای که برخی نارسایی گفتاری دارند، پریشان‌گویی فرهنگی دارند، اختلال در درک وضعیت سیاسی دارند و دچار ترومای فرهنگی هستند، هنر مفهومی می‌تواند به این زبان‌پریشی دریافتی کمک کند؛ البته اگر هنرمندان بتوانند این وضعیت تروماتیک را درک کنند و هنرهای مفهومی‌شان معنا داشته باشد.
سپس، داوود آجرلو نویسنده هنر و فلسفه، فیلم‌ساز و مدرس دانشگاه به ارائه مطالب خود پرداخت. او که با موضوع «کانسپچوال‌آرت؛ تمرین ایده‌ورزی در برابر ایدئولوژی» سخن می‌گفت، در ابتدا با مرور تبارشناسی ایده در زبان عام و ادبیات متافیزیک، ایده را از کانسپت در هنر کانسپچوال تفکیک کرد.
وی در ادامه از دشواری‌های رسیدن از ایده به کانسپت و سپس از دلایل مقاومت نظام‌های هنری در برابر کانسپچوال‌آرت گفت و در نهایت با توجه به نیاز هنر مفهومی به ایده‌ورزی و تأکید بر اهمیت تطورات «ایده» در تاریخ فلسفه، هنر مفهومی را تمرینی در برابر ایدئولوژی دانست.
زروان روح‌بخشان هنرمند، کیوریتور، عکاس، منتقد و مدرس هنر، سخنران بعدی این نشست بود. وی که موضوع سخنش «واقعیت؛ تصویر برساخته» بود و درباره نسبت زبان و هنر مفهومی گفت: زبان استعاره است و واقعیت، امری زبانی است، بنابراین می‌توان گفت واقعیت استعاری است. به این معنا که ما نه با جهان واقعی و واقعیت پدیده‌ها و مفاهیم، بلکه با نشانه‌ها و تصاویر برساخته جهان مواجه هستیم. موضوع مورد بحث او نسبت این جهان زبانی با هنر است.
در بخش دوم نشست، سخنرانانی از خارج ایران به‌صورت آنلاین مطالب خود را ارائه دادند. در ابتدای این قسمت، پاملا کریمی از آمریکا، نویسنده و دانشیار تاریخ هنر و معماری دانشگاه کورنِل نیویورک، با موضوع فعال‌سازیِ هنر مفهومی به بررسی این نکته پرداخت که چگونه هنر مفهومی در ایران، هم از آن‌چه به‌عنوان «فرم‌های خاموشِ کنش‌گری» توصیف می‌شود، الهام گرفته و هم در آن سهیم بوده است. او درباره تبادل متقابل ایده‌ها بحث کرد و نشان داد که چگونه این شیوه‌های خلاق، نه‌تنها به‌عنوان کنش‌های مدنی، بلکه همچون ابزار قدرت‌مندی برای حمایت از جامعه‌ای عادلانه‌تر و منصفانه‌تر عمل می‌کنند.
صالح موسوی خلخالی از بلژیک، پژوهشگر و نویسنده فلسفه و هنر و مدرس فلسفه در شهر لوون به «جستجویی در خاستگاه و ریشه‌شناسی کانسپت در غرب» پرداخت. او با تبارشناسی این واژه از نحوه تعامل و ترجمه آن گفت و سپس در راستای بررسی خاستگاه این واژه، جستجویی درباره کانسپچوال‌سازی در فلسفه ارائه کرد تا در نتیجه این پژوهش، نقاط اشتراک و تفاوت‌های احتمالی میان فرآیندهای فلسفی و هنری در ارتباط با کانسپت را نمایش دهد.
آخرین سخنران نیز امین شاهد نویسنده، هنرمند و مدیرمسئول و سردبیر فصلنامه «نهیب» بود که از تجربه نازیسته «هنر مفهومی» در ایران سخن گفت. او با اشاره به تاریخ نوجوان این شیوه‌ی بیانی اظهار کرد، با این‌که جریان هنر مفهومی در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی در غرب ظهور کرده اما در ایران نیز به تدریج هنرمندانی به این شیوه گرایش پیدا کردند که باید آن‌ها را مستند کرد و این نقطه ضعفی در جریان هنر تجسمی ایران است که متولیان امر گرایشی به حمایت از این هنرها در ایران ندارند.
این نشست تخصصی که سعی داشت منطبق بر استانداردهای آکادمیک در دنیای دانشگاهی باشد، پس از حدود ۴ ساعت سخنرانی و گفتگو با ذکر این نکته توسط احسان شعردوست به پایان رسید که نتایج و متن‌های این نشست در آینده به‌صورت کتابی در شارگالری منتشر خواهد شد.
