نمایش رنج انسان به زبان شاعرانه!
تهران فرهنگی: میراحمد سیدفخری نژاد متخلص به شیون فومنی از شاعران نام‌آشنای گیلانی است که شهریور ۲۶ سال پیش (۱۳۷۷) پس از یک دوره بیماری مزمن کلیوی و انجام پیوند کلیه در یکی از بیمارستان های تهران از دنیا رفت.
شیون فومن به عنوان یکی از شاعران موفق دوزبانه در حوزه شعر بومی و محلی، گویش گیلکی را که داشت در محاق فراموشی قرار می گرفت اشاعه داد و از سوی دیگر در حوزه شعر فارسی با انتشار مجموعه‌های شعر فارسی و ارائه قالب های معمول و مرسوم شعر فارسی از شاعران تاثیرگذار و توانای شعر معاصر به شمار می رود.
محمد شمس لنگرودی هم درباره ارزش های ادبی شعر شیون گفته بود: «شیون جزو نوادر دوران است و شعر گیلکی شیون نه الان بلکه تا زمانی که زندگی جاری است و تا همیشه روزگار ماندگار خواهد بود. شیون جزو معدود شاعرانی است که در دل مردم زیست و با مردم زندگی کرد و با توجه به نوآوری‌هایش در شعر فارسی از چهره‌های مانای ادب معاصر است.»
شعرهای شیون فومنی هوای شمال دارد زیرا بومی گرایی از عناصر سبکی اوست، یکی از محصولات نوگرایی نیمایی که شاعر را با محیط خویش پیوند می دهد.
فیلم مستند «دره پروانه‌ها» به نویسندگی و کارگردانی کاوه بهرامی مقدم و به تهیه کنندگی «بنیاد فرهنگی شیون فومنی» فیلم مستند پرتره شیون فومنی، درباره افکار، اندیشه‌ها، شخصیت ادبی و سیر و سلوک فردی و اجتماعی شاعر و ترانه‌سرایی است که در بخش مسابقه ملی هجدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» به نمایش درمی‌آید.
محمدصادق رئیسی، شاعر، منتقد ادبی و مترجم در یادداشتی با عنوان «نمایش تاریخ رنج‌ها» درباره مستند «دره پروانه‌ها» ساخته کاوه بهرامی‌مقدم نوشته است: «اساساً هنگامی‌که از فیلم مستند سخن به میان می‌آید، تصور نخست آن خواهد بود که با بیان واقعه‌ای روبه‌رو هستیم که صرفاً جامه تصویر بر تن کرده تا ساحت هنری‌تر به خود بگیرد، اگرچه استناد به امر واقع، جزء‌لاینفک آثار سینمایی مستند است. باری این تصور هنگامی بیشتر می‌شود که موضوع فیلم «شخصیت‌محور» بوده باشد. آنگاه اثر مستند بر لبه تیغی بُرّان خواهد ایستاد، چراکه کوچک‌ترین لغزش به هر سو، تاوانی جبران‌ناپذیر در پی خواهد داشت. با استناد به آثار سینمایی مستندی که بر اساس زندگی، آثار و شخصیت شاعر یا نویسنده‌ای ساخته شده است، ناخواسته فیلم به سمتی پیش رفته است که مخاطب با خطوط به‌هم‌پیوسته‌ای از تصاویر و صحنه‌هایی روبه‌رو شده که صرفاً به بیان خاطره‌ها و نظرات دیگران اکتفا شده است. البته چه‌بسا با فرمی کامل و یکدست، و نیز با رعایت تمام عناصر لازم در کمپوزیسیون اثر.
باری تازه‌ترین فیلم مستندی که در خصوص شاعر معاصر، زنده‌یاد شیون فومنی ساخته شده است، فیلمی است با نام «دره پروانه‌ها»، به کارگردانی کاوه بهرامی‌مقدم، که به همت بنیاد فرهنگی شیون فومنی تهیه شده است. فیلمی سراسر چشم‌نواز، زیبا، و به شدت اثرگذار، که مخاطب را از همان ابتدا، با تصویری بکر از طبیعتی ساده اما در عین حال حیرت‌انگیز مواجه می‌کند؛ اصلی‌ترین ویژگی «دره پروانه‌ها»، در قیاس با سایر فیلم‌هایی از این دست، برجسته‌بودن شخصیت آن برای مخاطب نیست، تا بیننده را زیر سیطره خود داشته باشد، بلکه از همان نخست نشان می‌دهد که وابسته صِرف به شخصیت مرکزی فیلم نیست. قائم به ذات است. و نگران آن نیست که مخاطب چه میزان شناخت با شخصیت یا موضوع اثر دارد. مقصود من این است که حتی اگر مخاطب ذره‌ای شناخت از شخصیت محوری فیلم نداشته باشد، خود اثر در تمام سکانس‌ها به شناخت زوایای مختلف شخصیت می‌پردازد. لایه‌های ریز و پنهان شخصیت، زندگی و آثار وی را به تصویر می‌کشد. انتخاب تصاویر و بُرش شعرها و نظر صاحب‌نظران در رابطه با شخصیت فیلم، به گونه‌ای در کنار هم قرار گرفته‌اند که یک پیوستگی عمیق و هارمونی بی‌نظیر در روند صحنه‌ها پدید آورده‌اند. پیوند میان تصاویر بکر از جغرافیای شمال، زادگاه شاعر، و مفاهیم مطرح و انتخاب‌شده، منتج به یک برآیند شناختی از موضوع می‌شود. انتخاب تصاویر با دقت تمام بر پایه تفکر و بافت زبانی شعرها و اساس زندگی شاعر، همراه با گزینش نمادهای دقیق و مرتبط با فضاهای شعر، فیلم را به یک اثر برجسته سینمایی بدل کرده است، به طوری که علیرغم زمان نسبتاً بلند فیلم، مخاطب لحظه‌ای احساس کسالت یا ملال نخواهد داشت، بلکه پیوستگی تصاویر به شکلی است که از دست دادن صحنه‌ای در هر کجای فیلم، باعث انقطاع درک مفهومی می‌شود. در این وضعیت است که بیننده، تصویر به تصویر، دکلمه به دکلمه، نظر به نظر، پی به بزرگی و عظمت انسان‌شاعری میبرد که تاکنون از شناخت وی غافل مانده است.
شاعری که به جبر زمانه چندان به وی پرداخته نشده است. شاعری که رنج و مصیبت مردمان رنجیده و مغفول مانده از جامعه را به تصویر می‌کشد. زبان واماندگان است. صدای فروخورده انسان کار و رنج و فقر است. انسانی که قُوت شبانه خود را از تلاطم دریا و نزاع جنگل و شالیزار بدست می‌آورد. «دره پروانه‌ها» نمایش همین رنج‌هاست. تصویر مردمان خسته و وامانده که زندگی بر آنان تحمیل کرده، و آنک از زبان شاعری رنج‌کشیده جاری شده، رنجی که جامعه بر او و مردمانش روا داشته. باری فیلم، سکانس به سکانس، توالی به‌هم‌پیوسته همین مصیبت جاری در جامعه است که در بستر سوررئال در منظر بیننده می‌نشیند.
«دره پروانه‌ها» نمایش تاریخ رنج‌هاست. همانگونه که شیون با زبان شعر به تصویر می‌کشد رنج‌ها را، همانگونه که از مردمان به گِل‌نشسته سرزمین‌اش می‌نوسید، تا شاعران و صاحب‌نظرانی که اذعان دارند به عظمت کاری که شیون در شعر فارسی و محلی خود انجام داد. آنجا که برای شیون نه قالب شعری مهم بود نه زبان رسمی یا زبان بومی. آنجا که مضمون تعیین‌کننده بود، و انسان، و زندگی، که جاری بود، و زندگی که جاری است در رنج مرمان، مردمان خسته سرزمین من. مردمان رنج و کار و خستگی. مردمانی که اما خود در تاریکی ایستاده‌اند تا چراغ خانه را روشن نگه بدارند.
«دره پروانه‌ها» یک همذات‌پنداری بزرگ تاریخ اجتماعی ایران است که انسان همواره و پیوسته با آن درگیر بوده است. جناب کاوه بهرامی‌مقدم در این اثر، جسارت فراتر رفتن از قاعده‌های معلوف و معهود را به نمایش می‌گذارد و نشان داده است که یک اثر مستند از چه قابلیت‌هایی برخوردار است.»
«هامون بهرامی مقدم» مدیر تصویربرداری، تدوین، صداگذاری و «حامد فومنی» در بخش پژوهش و گفتارمتن از عوامل اصلی این فیلم مستند هستند.
«دره پروانه‌ها»، روزهای چهارشنبه ۲۱ آذر ساعت ۲۱:۳۰ ( سالن ۵) و شنبه ۲۴ آذر ساعت ۱۳ ( سالن ۱) در پردیس چارسو تهران و در روز پنج شنبه ۲۲ آذر ساعت ۱۸ در سالن فردوس موزه سینما اکران داده می‌شود.
علافه مندان برای تهیه بلیت می توانند به سایت جشنواره سینما حقیقت مراجعه کنند.
انتهای پیام
