«ترانه آب»؛ آواز شبیه‌خوانی در قلب تئاتر مدرن
خبرگزاری مهر، گروه استانها – کورش دیباج: تئاتر همواره یک عرصه پویا و واکنشی به تحولات اجتماعی و فرهنگی بوده است. در این میان، آثاری که تلاش می‌کنند سنت‌های فرهنگی و آئینی را در بستری مدرن و متناسب با زمانه بازآفرینی کنند، نه تنها ارزش هنری بالایی دارند بلکه به نوعی چشم‌انداز تازه‌ای از هنر نمایش را پیش‌روی مخاطبان می‌گذارند. ترکیب فرم‌های قدیمی همچون تعزیه و شبیه‌خوانی با زبان و ساختارهای نمایشی امروزی، در حقیقت نه تنها به غنای تئاتر ایرانی کمک می‌کند بلکه همزمان جریانی نوین در این هنر ایجاد می‌کند.
«ترانه آب» به‌عنوان یک نمایش آئینی و سنتی که به‌طور همزمان با اصول مدرن طراحی و کارگردانی شده، نمونه‌ای بارز از این رویکرد است. این نمایش که از جدیدترین آثار تئاتری استان اصفهان به شمار می‌رود، با بهره‌گیری از ساختارهای آئینی همچون شبیه‌خوانی در ترکیب با فضای مینیمالیستی و طراحی مدرن، راهی نو در بازخوانی سنت‌های کهن گشوده است.
در این گفت‌وگو با صفیه اشجع، کارگردان این اثر، فرصتی فراهم آمده تا به چالش‌های اجرایی و مفاهیم پشت پرده این اثر پرداخته شود و نگاهی دقیق‌تر به چگونگی تلفیق این دو دنیای متفاوت و چالش‌های کارگردانی آن بیاندازیم.
چطور شد که ایده برای نمایش «ترانه آب» به ذهن‌تان رسید؟
نمایش «ترانه آب» به نویسندگی احسان جانمی از ابتدا یک ایده‌ی ترکیبی بین سنت و مدرنیته بود. برای من جذاب بود که چگونه می‌توانیم آئین‌های سنتی ایران را در قالبی مدرن و امروزی به نمایش بگذاریم. داستان این نمایش حول محور یک جوان نویسنده می‌چرخد که پس از سال‌ها به خانه موروثی خود باز می‌گردد و قصد پایان دادن به زندگی خود را دارد. اما در این میان صداهایی می‌شنود و به نوعی محصور ترانه آب می‌شود. با جلو رفتن داستان، لایه‌های پنهانی شخصیت‌ها آشکار می‌شود و در نهایت با شبیه‌خوانی به اوج تراژیک داستان می‌رسیم.
شبیه‌خوانی در صحنه پایانی نمایش چگونه در ساختار کار گنجانده شده است؟
شبیه‌خوانی یکی از ویژگی‌های سنتی و آئینی در ایران است که در این نمایش به صورت نوین و در فضایی مدرن به نمایش درآمده است. جذابیت این متن برای من هم در همین نکته بود که چطور می‌توانم این آئین قدیمی را در فضای امروزی تلفیق کنم. این تلفیق توانسته به عمق احساسی داستان و انتقال حس و حال شخصیت‌ها کمک کند و در نهایت شبیه‌خوانی به‌عنوان یکی از لحظات کلیدی نمایش، قدرت خود را در نمایش معنا و مفهوم داستان به نمایش می‌گذارد.
فضای مینیمالیستی طراحی شده در این نمایش چگونه به تقویت مفاهیم کمک کرده است؟
سعی کردیم طراحی صحنه به گونه‌ای باشد که بتواند با فضای مدرن و مینیمال، هم‌خوانی داشته باشد. در حالی که این نمایش با مفاهیم سنتی آمیخته است، طراحی مینیمالیستی به ما کمک کرد تا فضای ساده‌تری برای تاکید بر جزئیات و تاکید بر شخصیت‌ها فراهم کنیم. همچنین، در بخش‌هایی از نمایش که در آن به جنبه‌های تراژیک و عاطفی پرداخته می‌شود، فضای مینیمالیستی به همراه نورپردازی مناسب، عمق بیشتری به لحظات بحرانی بخشیده است.
یکی از ویژگی‌های این نمایش، بازی‌های شرقی بازیگران است. چطور این سبک بازی در اثر گنجانده شده است؟
بازی‌های بازیگران در این نمایش از جنس بازی‌های شرقی است، به‌ویژه در نقش‌هایی چون رباب و نصرت. این نوع بازی‌ها به جذابیت و عمق معنایی نمایش افزوده است. از آنجا که این نمایش بر اساس آئین‌های سنتی ایران ساخته شده، سعی کردیم بازی‌ها نیز از این فضای شرقی پیروی کنند و در عین حال، تناسبی با فضای مدرن نمایش داشته باشند.
چالش‌های کارگردانی در این نمایش چه بودند؟
چالش اصلی در این نمایش، صحنه شبیه‌خوانی بود. این صحنه نه تنها از نظر فنی بلکه از لحاظ اجرایی نیز چالش‌های خاص خود را داشت. به‌ویژه اینکه انتخاب بازیگران مردی که به تعزیه خوانی مسلط باشند، یکی از چالش‌های عمده ما بود. همچنین، موسیقی نمایش نیز به‌عنوان یک عنصر اساسی، طراحی و ساخت آن توسط محمد عباد، کار دشواری بود. موسیقی مدرن که بتواند با فضای سنتی نمایش هماهنگ باشد، نیاز به دقت فراوان داشت. خوشبختانه تیم ما توانست این چالش‌ها را با موفقیت پشت سر بگذارد.
این نمایش در کدام رویدادها و جشنواره‌ها به نمایش درآمده است؟
نمایش «ترانه آب» منتخب سیزدهمین دوره سراسری و دومین رویداد بین‌المللی تئاتر صاحب‌دلان است و تنها نماینده شهر اصفهان در این دوره از جشنواره بوده است. این انتخاب برای ما بسیار خوشایند بود و فرصتی برای نمایش این اثر در سطح ملی و بین‌المللی فراهم کرد.
چه پیامی برای تماشاگران این نمایش دارید؟
نمایش «ترانه آب» داستانی از درگیری‌های درونی انسان‌ها و بحران‌های روحی است که در دنیای امروز بسیار قابل ارتباط است. این نمایش بر اهمیت شناخت خود و تأثیرات تصمیمات در زندگی فردی و اجتماعی تاکید دارد. امیدوارم تماشاگران با دیدن این نمایش، لحظات تأمل‌برانگیزی را تجربه کنند و شاید به نوعی به درک بهتری از چالش‌های درونی خود برسند.
نمایش «ترانه آب» چه زمانی و در کجا به اجرا در می‌آید؟
این نمایش از ۱۵ دی ماه در سالن سعدی حوزه هنری اصفهان به روی صحنه رفته و تا ۲۵ دی ماه ادامه دارد. ساعت اجرای نمایش ۱۸:۳۰ است و علاقه‌مندان می‌توانند بلیت آن را از سایت گیشه تهیه کنند. بازیگران این نمایش عبارتند از مسعود شیرانی فرد، محمدجواد پاک نژاد، عاطفه شیروانی و هاجر رشیدی.
