کتابخوانی ابزاری آموزشی برای تقویت سواد حقوقی کودکان است
محمد مهدی سیدناصری مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین الملل کودکان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اهمیت کتاب های کودک در زمینه آشنایی با حقوق شان گفت: حقوق کودک، به‌عنوان یکی از حوزه‌های بنیادین حقوق بشر، نقشی کلیدی در تضمین رشد سالم و متعادل کودکان دارد. آگاهی از این حقوق نه‌تنها به کودکان کمک می‌کند تا در برابر آسیب‌های اجتماعی ایمن بمانند، بلکه آن‌ها را به شهروندانی مسئولیت‌پذیر، مستقل و آگاه تبدیل می‌کند.
وی افزود: یکی از مؤثرترین راه‌های آموزش حقوق کودک، بهره‌گیری از کتابخوانی و داستان‌های هدفمند است که مفاهیم پیچیده حقوقی را به زبانی ساده و قابل‌فهم برای کودکان و والدین ارائه می‌کند. آموزش حقوق کودک نه‌تنها یک ضرورت اخلاقی و اجتماعی است، بلکه در سطح کلان، تأثیر به سزایی در کاهش نابرابری‌ها، افزایش امنیت روانی و اجتماعی کودکان، و تربیت نسلی آگاه و مستقل دارد. از آنجایی که ذهن کودکان در سال‌های اولیه زندگی انعطاف‌پذیر است، آموزش حقوق در این دوره می‌تواند تأثیرات عمیقی بر شکل‌گیری شخصیت، رفتار و نگرش آن‌ها داشته باشد. در این میان، والدین نقشی بی‌بدیل در انتقال این مفاهیم دارند و ابزارهای آموزشی، به‌ویژه کتاب‌های داستانی، می‌توانند فرایند یادگیری را تسهیل نمایند.
این پژوهشگر ادامه داد: بر اساس کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد، هر کودک حق برخورداری از امنیت، آموزش، مشارکت، بازی و حفاظت در برابر خشونت را دارد. آگاهی از این حقوق، احساس ارزشمندی و امنیت را در کودکان تقویت کرده و به آن‌ها می‌آموزد که چگونه از خود و دیگران حمایت کنند. کودکانی که از حقوق خود آگاه‌اند، در تصمیم‌گیری‌های شخصی و اجتماعی مشارکت بیشتری دارند. این امر موجب افزایش اعتمادبه‌نفس، بهبود مهارت‌های ارتباطی و تقویت حس عدالت‌طلبی در آن‌ها می‌شود. همچنین کودکانی که حقوق خود را می‌شناسند، کمتر در معرض سوءاستفاده، تبعیض و خشونت قرار می‌گیرند. آگاهی از حق اظهار نظر، امنیت و حمایت قانونی، به آن‌ها کمک می‌کند تا در موقعیت‌های خطرناک واکنش مناسبی نشان دهند و در برابر نقض حقوقشان سکوت نکنند.
ناصری گفت: والدین نخستین و اولین الگوی کودکان هستند و رفتار آن‌ها تأثیر مستقیمی بر شکل‌گیری نگرش کودک نسبت به حقوق فردی و اجتماعی دارد. هنگامی‌که والدین در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی به کودکان اجازه مشارکت می‌دهند، به نظرات آن‌ها احترام می‌گذارند و حقوقشان را رعایت می‌کنند، کودکان نیز این ارزش‌ها را درونی می‌کنند. تعاملات روزمره، از قبیل نحوه برخورد والدین با مسائل تربیتی، احترام به حریم خصوصی کودک، و تشویق او به بیان احساسات و نظرات خود، بستری مناسب برای آموزش غیرمستقیم حقوق کودک فراهم می‌نماید. برخی والدین به دلیل ناآگاهی از حقوق کودک یا نگرانی از ایجاد حس مطالبه‌گری بیش از حد در فرزندانشان، در این زمینه دچار تردید می‌شوند. آموزش صحیح و متعادل حقوق کودک، نه‌تنها موجب افزایش حس مسئولیت‌پذیری در کودکان می‌شود، بلکه به آن‌ها می‌آموزد که چگونه میان حقوق و مسئولیت‌های خود تعادل برقرار کنند.
این مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین الملل کودکان درباره نقش کتابخوانی در آموزش حقوق کودک ادامه داد: کتاب‌های داستانی به دلیل جذابیت‌های بصری و روایی، بهترین وسیله برای انتقال مفاهیم پیچیده به کودکان هستند. استفاده از شخصیت‌های داستانی، موقعیت‌های ملموس و زبان ساده، یادگیری حقوق را برای کودکان جذاب‌تر و مؤثرتر می‌کند. مطالعه مشترک کتاب‌های مرتبط با حقوق کودک، به والدین کمک می‌کند تا این مفاهیم را به شیوه‌ای تعاملی و لذت‌بخش آموزش دهند. والدین می‌توانند در خلال داستان، سؤالاتی مطرح نمایند، بحث‌های خانوادگی شکل دهند و کودکان را به تفکر درباره حقوق و مسئولیت‌هایشان ترغیب کنند.
وی درباره شیوه‌های خلاقانه در کتابخوانی آموزشی گفت: والدین می‌توانند پس از خواندن هر بخش از داستان، درباره موقعیت‌های حقوقی شخصیت‌های داستان در قالب پرسش و پاسخ تعاملی با کودک گفت‌وگو کنند. کودکان می‌توانند از طریق بازی‌های نمایشی نقش شخصیت‌های داستان را ایفا کنند و از طریق بازی، درک بهتری از مفاهیم حقوقی پیدا کنند. والدین می‌توانند از کودکان بخواهند ادامه داستان را خودشان بنویسند و در آن، بر مفاهیم حقوقی تمرکز نمایند.
ناصری در پایان گفت: آموزش حقوق کودک، نه‌تنها یک ضرورت اجتماعی بلکه یک مسئولیت والدینی است که مستقیماً بر کیفیت زندگی آینده فرزندان تأثیر می‌گذارد. این آموزش باید از طریق روش‌های خلاقانه، متناسب با سن و درک کودک انجام شود. کتابخوانی به‌عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای آموزشی، بستری مناسب برای تقویت سواد حقوقی کودکان و والدین فراهم می‌کند. والدین می‌توانند با مطالعه منابع مناسب، گفت‌وگوهای خانوادگی و بهره‌گیری از داستان‌های آموزنده، کودکان را با حقوق خود آشنا کرده و آن‌ها را به شهروندانی آگاه، مسئولیت‌پذیر و عدالت‌طلب تبدیل کنند.
