چون صید به دام تو اسیرم، نگاهی به کتاب «صید درخت»
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: رمان «صید درخت» به قلم لیلا شمس از مجموعه آثاری است که انتشارات سوره مهر در زمینه ادبیات داستانی منتشر کرده است. این‌کتاب، داستان زندگی دختری به نام ارغوان است که به دلیل نگاه و تفکر افراد زادگاه‌ش، فقط با پدر و مادر و خواهرش ارتباط دارد و جامعه او را نمی‌پذیرد.
آزاده یاراحمدی در یادداشتی کوتاه که برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته است، به معرفی این‌کتاب پرداخته است.
در ادامه مشروح این‌مطلب را می‌خوانیم؛
«صید درخت» نوشته لیلا شمس و اولین رمان این‌نویسنده است. کتاب در مورد یک خانواده چهار نفره در روستایی به نام تپه راش است. روستا بین جنگل و دریا قرار دارد و موقعیت مکانی نامعلومی دارد. روزی صفدر پدر خانواده برای ماهی‌گیری راهی دریا می‌شود. در دریا دختری را شبیه دختر خودش در حال غرق شدن می‌بیند و به کمک او می‌شتابد و جانش را از دست می‌دهد. ماه منیر – مادر خانواده که ۱۸ سال قبل در مخالفت با نظر اهالی روستا با این غریبه ازدواج کرده است زمام امور زندگی را از دست می‌دهد و از ساکنان روستا هیچ کمکی نمی‌خواهد. روستاییان معتقدند پس از تولد ارغوان دختر اول خانواده درخت روی تپه راش دچار نحسی شده و دیگر موجودی مقدس نیست و اطرافش را حصار می‌کشند تا کسی به سوی درخت نرود. پس از مرگ صفدر ارغوان با درخت ارتباط عمیق‌تری برقرار می‌کند و از درخت سیب پشت تپه برای اهالی سیب می‌چیند، اما کسی سیب‌هایش را نمی‌خرد. در این میان عشق قدیمی آقا صدری رئیس شورای شهر به ماه منیر سر باز می‌کند و می‌خواهد او را تصاحب کند. در اولین سالگرد صفدر ماه منیر نیز بدرود حیات می‌گوید و زندگی دو فرزندش ارغوان و سروناز دچار تحولات اساسی می‌شود، ارتباط قلبی ارغوان با گوزن جنگلی به نام صبا و گاو یکی از اهالی روستا به نام زندگی و یافتن شکارچی جنگلی به نام یاور، داستان را فرازمینی می‌کند. همان گونه که از خلاصه اثر برمی‌آید با فضایی سورئالیستی طرف هستیم.
سوررئالیسم در ادبیات را می‌توان به عنوان تلاشی هنری برای پیوند دادن واقعیت و تخیل تعریف کرد. سورئالیست‌ها با خلق داستان‌های غیرواقعی و عجیب و پر از تقابل به دنبال غلبه بر تضادهای ذهن خودآگاه و ناخودآگاه هست. مکتب سورئالیسم بر اصالت رؤیا، تداعی آزاد و افکار ناخودآگاه بنا شده است. به یک بیان کلی می‌توان سورئالیسم را به معنای واقعیت برتر دانست سورئالیست‌ها معتقد بودند که می‌توانند انسان را به واقعیتی فراتر از آنچه که در حال تجربه آنست برسانند، ولی شرط عبور از این واقعیت فعلی آنست که از محدودیت‌ها و قوانین عرفی فاصله بگیرد. اما با این حال هدف سورئال نابود کردن واقعیت فعلی نیست بلکه قصد دارد با ایجاد پیوندی بین واقعیت و رؤیا و ایجاد واقعیتی برتر، تضادی که بین این دو وجود دارد را از بین ببرد. دقیقاً مانند آنچه در صید درخت رخ داده است.
به بیانی دیگر سورئالیسم قصد دارد با گذر از هرج‌ومرج و تنش زاییده از این تضاد انسان را به آرامش برساند، با این تفاوت که شیوه‌های سورئالیسم تفاوت بسیاری با شیوه‌های امروزی دارد. فلسفه امروزی توصیه می‌کند برای رسیدن به آرامش و صلح، بایستی هرج‌مرج را از میان برد. اما سورئال مسیری برعکس را می‌پیماید و این آرامش را در میان آشوب و به‌هم‌ریختگی می‌جوید. این کاری است که لیلا شمس با شخصیت‌های قصه‌اش می‌کند. سورئالیسم در صدد آن نیست تا چیزی را تغییر دهد یا اینکه از میان ببرد. بلکه می‌کوشد تا با آزادی و رهایی از محدودیت‌های عرفی ما را به حقیقت برتر رهنمون سازد. سورئال به ما می‌آموزد که حقیقت آن چیزی نیست که به ما عرضه می‌شود بنابراین نمی‌بایست به ظاهر آنچه مقابلمان وجود دارد اعتنا کنیم.
بخش اول قصه، دربرگیرنده روایت‌هایی از شصت و هفت راوی است که مخاطب در این بخش راویت داستان زندگی ارغوان را از زبان «باد»، «ابر»، «درخت» و «اهالی روستا» می‌شنود. روایت‌های کوتاه که هر کدام زوایای مبهم و رازآلود شخصیت اول داستان را روشن می‌کند؛ البته این شفاف‌سازی به تعلیق بیشتر داستان کمک می‌کند و مخاطب را برای بیشتر دانستن به خواندن ادامه داستان راغب می‌کند.
بخش دوم داستان روند تلاش ارغوان را در میدان زندگی نشان می‌دهد؛ در مقابله با مردمانی که سال‌ها او را نادیده گرفته‌اند و از جمع خود طرد کرده‌اند؛ اتفاقی که برای یک دختر جوان بسیار سخت است؛ اما همین طرد شدن‌ها و ناملایمتی‌ها او را به شناختی نسبی از خود و دیگران می‌رساند و قدم به قدم به سمت رازی که از آن بی‌خبر است هدایت می‌کند. در بخش‌هایی از کتاب به دلیل حضور راویان متفاوت، اطلاعات به تکرار کشیده شده که سرعت مطالعه را کم کرده است. نگریستن از زوایای مختلف به یک موضوع، در مواقعی نه تنها به روشن شدن ماجرا کمک نمی‌کند، بلکه گاهی موجب گیج شدن و به تکرار افتادن دانسته‌ها هم می‌شود.
رمان صید درخت در سه فصل روایت می‌شود. فصل اول از ارغوان فصل دوم در ارغوان و فصل سوم با ارغوان. رمان در فصل اول که ۲۰۰ صفحه از کتاب را شامل می‌شود با جذابیتی ویژه از زبان اشخاص مختلف از جمله اهالی روستا یاک درخت عطر و … روایت می‌شود. اما به محض ورود به فصل دوم از اوج روایت دور می‌شود و به نوعی آن اوج فروکش می‌کند. و نویسنده تمام قصه را دوباره از زاویه دید ارغوان بازگو می‌کند. در مجموع کتاب «صید درخت» اثری خاص و سخت‌خوان است و نویسنده برای مخاطب جدی داستانش، جملاتی را در طول داستان رمزگذاری کرده است؛ کدهایی که با کمی حوصله می‌تواند راهنمایی کننده خوب و به یادماندنی این اثر باشد. در فصل سوم، تکه‌هایی از جملات رمان که در فصل نخست با علامت مشخص شده‌اند تکمیل و باز روایت می‌شوند.
اینکه این تکه‌ها و کدها و رمزگذاری چقدر به روند داستانی کمک می‌کنند بستگی به نگاه مخاطب به اثر دارد. ممکن است مخاطبی بگوید این تکرار هیچ کمکی به فهم عمیق‌تر رمان نمی‌کند و کاش نویسنده به جای تفکیک این عناصر معجونی یکدست و منسجم همانند روایت فصل اول را تا انتها ادامه می‌داد. چنانچه در توضیح ابتدای فصل سوم آمده که این تکه‌های اضافی به فهم عمیق‌تر و پیوند مطالب فصول دیگر کمک می‌کند ولی در واقع چنین نیست. اگر این توضیحات در ابتدای کتاب ذکر می‌شد، خواننده با آگاهی و لذت بیشتری متن را می‌خواند و با پایان میبرد و مخاطبی دیگر همین اتفاق را یک هوشمندی قابل توجه از نویسنده بداند و ببیند.
این‌کتاب با ۳۴۰ صفحه و قیمت ۳۰۰ هزار تومان منتشر شده است.
