نمایش «آشپزخانه»؛ زبان خاموش جامعه درام‌زده‌ای که همچنان نفس می‌کشد
خبرگزاری مهر، گروه استانها، کورش دیباج، تئاتر از دیرباز یکی از ابزارهای قدرتمند برای بازنمایی جامعه و تحلیل ساختارهای اجتماعی بوده است. نمایش‌هایی که به نقد اجتماع می‌پردازند، نه تنها مخاطب را به تفکر وامی‌دارند، بلکه گاهی آینه‌ای از خودِ زندگی روزمره هستند. در این میان، نمایش «آشپزخانه» به کارگردانی امین پناهی، یک درام اجتماعی با نگاهی هنرمندانه به دردها و رنج‌های ملموس جامعه امروز است.
امین پناهی با بهره‌گیری از نمایشنامه‌ای اثر «آرنولد وسکر» و بازآفرینی آن در قالب دراماتورژی، اثری خلق کرده که تماشاگر را از خلال روابط میان شخصیت‌های یک آشپزخانه، به لایه‌های عمیق‌تری از دردهای اجتماعی و انسانی دعوت می‌کند. از سویی دیگر، توجه به بازیگران نسل جدید و تلاش برای جذب مخاطب عام از هر قشر، این نمایش را به اثری متفاوت در صحنه تئاتر اصفهان بدل کرده است.
به بهانه اجرای موفق نمایش «آشپزخانه» در سالن اصلی تالار هنر اصفهان، با امین پناهی، دراماتورژ و کارگردان این اثر، گفت‌وگویی داشتیم تا از روند خلق این اثر، چالش‌های کار و نگاه او به مسائل اجتماعی و هنری بیشتر بدانیم.
آقای پناهی، ایده اولیه شما برای اجرای نمایش «آشپزخانه» از کجا شکل گرفت؟
من همیشه به دنبال آثاری بوده‌ام که بتوانند جامعه امروز را بازتاب دهند. در سال ۱۴۰۲، زمانی که به دنبال یک نمایشنامه مناسب برای اجرا بودم، دکتر علی رفیعی پیشنهاد خواندن نمایشنامه «آشپزخانه» اثر آرنولد وسکر را به من دادند. متن نمایشنامه با وجود سادگی‌اش، مرا جذب کرد؛ اما تصمیم گرفتم با دراماتورژی، آن را به فضای امروز نزدیک‌تر کنم. در نسخه اصلی، داستان در دوران جنگ جهانی دوم روایت می‌شود، اما من زمان را از آن حذف کردم و آن را به جامعه امروزی منتقل کردم تا مخاطب ارتباط بیشتری با آن برقرار کند.
چه مفهومی در دل «آشپزخانه» نهفته است؟
آشپزخانه در این نمایش نمادی از جامعه امروز ماست؛ جامعه‌ای پر از رنج، درد، و کشمکش. آشپزخانه یک رستوران با مدیری دیکتاتور است و کارگرانی که مجبورند در این فضای تلخ بمانند و دستورات را اجرا کنند، چرا که گزینه دیگری ندارند. هر کدام از شخصیت‌ها داستان خود را دارند و این روابط، روایتگر زندگی ماست. از سوی دیگر، نمایش به مخاطب نشان می‌دهد که ظلم پایدار نیست و بالاخره روزی به پایان می‌رسد.
تغییرات شما در متن اصلی چه تأثیری بر داستان گذاشته است؟
من تلاش کردم فضای نمایشنامه را ساده و روان نگه دارم، اما آن را به حال و هوای جامعه خودمان نزدیک‌تر کنم. در متن اصلی، همه‌چیز از صبح تا شب در یک چرخه تکراری ادامه دارد، اما من این چرخه را به یک تراژدی تبدیل کردم. در نسخه ما، مرگی در آشپزخانه اتفاق می‌افتد که پیامدهای آن روابط شخصیت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
با توجه به اینکه نمایش در اصفهان اجرا شده است، چه اقداماتی برای جذب مخاطب این منطقه انجام داده‌اید؟
دراماتورژی من بر اساس نیازهای مخاطب اصفهانی شکل گرفت. خواستم که مردم بتوانند با شخصیت‌ها و داستان ارتباط برقرار کنند. علاوه بر این، بازیگران این نمایش اکثراً از نسل جدید هستند، که باعث شده فضای تازه‌ای روی صحنه ایجاد شود. استقبال خوب تماشاگران و پر شدن صندلی‌ها در سالن اصلی تالار هنر اصفهان نشان می‌دهد که این تلاش‌ها مؤثر بوده است.
به نظر شما بزرگ‌ترین چالش‌های هنرمندان تئاتر امروز چیست؟
کمبود بودجه، سالن‌های محدود، و نبود تبلیغات کافی از اصلی‌ترین مشکلات هستند. برای مثال، نمایش «آشپزخانه» با هزینه‌های شخصی من، از دکور گرفته تا موسیقی، به مرحله اجرا رسید. هیچ حمایتی از سوی نهادها صورت نگرفت، و ما به صورت فردی تبلیغات را انجام دادیم. اگر شهرداری یا مراکزی مثل تالار هنر حمایت بیشتری از نمایش‌ها داشته باشند، هنرمندان می‌توانند آثار باکیفیت‌تری ارائه کنند.
آیا فکر می‌کنید نمایش «آشپزخانه» توانسته است به این مشکلات بپردازد؟
بله، بخشی از هدف من از اجرای این نمایش، نشان دادن دردهای مردم و مسائل اجتماعی بود. اگر مخاطب با دقت نمایش را تماشا کند، می‌تواند لایه‌های عمیقی از مشکلات جامعه، از جمله تأثیرات اقتصاد و روابط انسانی، را درک کند.
به عنوان آخرین پرسش در نمایش آشپزخانه چه افرادی حضور دارند؟
در این نمایش هادی مسعودی، مهدی نجدی، رضا قلع گری، محمدجواد پاک‌نژاد، مسعود محمودی‌نژاد، محمدامین شب انگیز، مهدی هادیان، محمدجواد کیان ارثی، شنتیاتوکلی، سیوااسدی، الهه عسکری، فاطمه الماسی، نگین صرامی، نگین بابایی، آهو طاهری، سحر رئیسیان و صبا بهادری به ایفای نقش پرداخته‌اند. هم‌چنین امین پناهی و محسن مسائلی به‌عنوان تهیه‌کننده، هادی مسعودی به‌عنوان دستیار اول کارگردان و برنامه‌ریز، حبیب‌الله خدادادی و محمد طاهری به‌عنوان دستیار دوم کارگردان و کیاناقدسی به‌عنوان دستیار سوم کارگردان در این نمایش حضور دارند.
نمایش «آشپزخانه» روایتی است از دردها و جدال‌های زندگی روزمره، که از دل روابط انسانی بیرون کشیده شده و با نگاهی هنرمندانه به صحنه آورده شده است. این اثر، تئاتر را از یک سرگرمی صرف فراتر میبرد و به ابزاری برای بازتاب جامعه بدل می‌کند.
