نخستین کتابخانه عمومی ایران در شهرستان مرزی آستارا / گنجینه‌ای ارزشمند در گیلان
شهرستان مرزی بندر آستارا در شمال غربی استان گیلان به لحاظ فرهنگی دارای قدمت و پیشینه غنی است به طوری که نخستین کتابخانه عمومی کشور و استان گیلان با نام پیشین قرائت خانه مردمی به صورت هیأت امنایی و توسط افراد فرهنگ دوست در سال ۱۲۸۰ در آستارا تاسیس شده و این شهرستان مرزنشین شمال ایران بر اساس اسناد قدیمی و پژوهش های انجام شده رسمی خاستگاه نخستین کتابخانه عمومی در ایران است و در گذر زمان این قرائت خانه در سال ۱۳۰۲ به شکل دولتی به کتابخانه عمومی شهرستان آستارا تبدیل شد.
در سال ۱۳۸۶ با همکاری شهرداری آستارا و اداره کل کتابخانه های عمومی استان گیلان، کتابخانه عمومی شماره یک آستارا به محل باغ ملی شهر انتقال یافت و در آن مکان به شکل زیبایی و با زیربنای ۳۵۰ متر مربع در دو طبقه ساخته شد.
در حال حاضر شهرستان آستارا ۴ باب کتابخانه دارد که از آن سه کتابخانه شهری، دو کتابخانه در آستارا (پیامبر اعظم (ص) در باغ ملی و شهید داوود نشاطی در فلکه گاز) و دیگری در شهر لوندویل به نام علی ابن ابی طالب (ع) در خیابان بوستان و یک کتابخانه روستایی نیز در روستای ویرمونی شهرستان آستارا قرار دارد که در مجموع این کتابخانه ها ۱۴۰۰ عضو فعال دارند و از این تعداد ۸۷۵ خانم و ۵۰۶ نفر آقا هستند.
رئیس کتابخانه های عمومی شهرستان مرزی بندر آستارا در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با بیان اینکه مطالعه، کتاب و کتابخوانی در شهرستان آستارا قدمت دیرینه دارد، اظهار کرد: بر اساس مستندات موجود در آرشیو پژوهش های شفاهی و مکتوب، اخبار موثقی از وجود کتابخانه به طور رسمی و قانونی در شهرستان آستارا وجود دارد.
حسن هاشمی با اشاره به اینکه کتابخانه برای مردم شهرستان مرزنشین، کوچک و فرهنگ دوست آستارا همواره جایگاهی ویژه و ارزشمند داشت، افزود: کتابخانه عمومی پیامبر اعظم (ص) واقع در باغ ملی آستارا حدوداً در فاصله صد متری از محل استقرار ساختمان قدیمی کتابخانه قرار دارد.
وی تعداد امانت کتاب در یکسال گذشته در کتابخانه‌های عمومی شهرستان آستارا را ۲۰۰۰۰ نسخه عنوان کرد و گفت: این کتاب ها در زمینه های کودک، نوجوان و بزرگسال با گستره موضوعی فراوان و کتب عمومی، تخصصی و مرجع بوده است. رئیس اداره کتابخانه های عمومی آستارا با بیان اینکه در گذشته های دور همواره افراد فرهیخته و خوش نام شهر آستارا مانند مرحوم میرزا جبار بشرویه و مرحوم جلیل پیرنیا در کتابخانه عمومی به کتابداری مشغول بوده اند، اظهار کرد: بنا بر اسناد فعلی از سال ۱۳۰۲ خورشیدی شهرستان مرزی بندر آستارا دارای کتابخانه عمومی بوده و بنا بر تحقیقات پژوهشگر آستارایی آقای آرمین حیدریان و اسناد منتشره از تاریخ کتابخانه های عمومی در ایران توسط محقق بزرگ استاد ایرج افشار، اولین کتابخانه رسمی دوران معاصر در ایران، در سال ۱۲۸۰ خورشیدی در بندر مرزی آستارا افتتاح شده است که این موضوع توسط نهاد کتابخانه های عمومی کشور در دست تحقیق و بررسی بیشتر می باشد.
هاشمی، افزود: بر اساس قانون مصوب تاسیس نهاد کتابخانه های عمومی کشور در مجلس شورای اسلامی حداقل نیم درصد از درآمد های شهرداری های هر شهر متعلق به کتابخانه های عمومی همان شهر است و در صورت عدم تمکین از قانون فوق این مبلغ از حساب شهرداری ها کسر شده و از حوزه اختیار شهرستان خارج خواهد شد.
وی، ادامه داد: در صورت واریز مبلغ به حساب شهرستان شاهد پیشرفت و توسعه چشمگیر فیزیکی و محیطی و افزایش خدمات و منابع و تمام سرانه ها و شاخص های مطالعه و خواندن در جامعه خواهیم بود.
آرمین حیدریان موسس انجمن علمی ایران شناسی زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، فارغ التحصیل رشته کارشناسی ارشد ایران شناسی و همچنین دبیر کل انجمن های علمی پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به قدمت کتابخانه عمومی آستارا، اظهار کرد: طبق پژوهش های میدانی که انجام شده و مدارک و اسناد معتبر که موجود است، نخستین کتابخانه عمومی ایران در شهرستان آستارا قرار دارد و در این زمینه تحقیقات میدانی لازم انجام شده است.
این پژوهشگر تاریخ ایران، تصریح کرد: مدارک موجود نشان می دهد که آستارا از سال ۱۲۸۰ دارای کتابخانه و با نام پیشین قرائت خانه بوده که به صورت مردمی هدایت می شد. حیدریان، افزود: شهرستان مرزی بندر آستارا از نظر تاریخی و فرهنگی از غنای قابل توجهی برخوردار است و در گذشته که در بسیاری از شهرهای ایران برای پسران مدرسه دایر نبود، در آستارا برای دختران مکتب خانه وجود داشت.
تهران فرهنگی: شهرستان مرزی بندر آستارا در شمال غربی استان گیلان، حاشیه دریای خزر و همسایگی کشور جمهوری آذربایجان قرار دارد و تاسیس مدرسه تاریخی حکیم نظامی آستارا، تدریس نیما یوشیج و دانش آموختگی چهره های نامدار علمی، حقوقی و سیاسی کشور گویای ارزش کتاب و کتابخوانی، فرهنگ و هنر در گذشته تاریخی آستارا این شهرستان مرزنشین استان گیلان است.
انتهای پیام
