مروری بر کارنامه ادبی امیر محمود انوار
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: ۱۳ آذر سالروز درگذشت سید امیر محمود انواری شاعر و پژوهشگر ادبیات فارسی است. محمدجواد گودینی از شاگردان وی به همین‌بهانه یادداشتی نوشته که برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته است.
مشروح این‌یادداشت را در ادامه می‌خوانیم؛
مرحوم دکتر امیر محمود انوار شاعر، ادیب، پژوهشگر عرفان و تفسیر قرآن کریم و استاد نمونه دانشگاه تهران بود که عمرِ بابرکت خویش را وقف آموختن علوم اسلامی و انسانی و نیز تدریس و پژوهش در چندین رشته علمی نموده و فعالیت‌های علمی و ادبی او شامل چندین رشته شده و در کنار فعالیت‌های علمی، به سرودن شعر نیز اقدام کرده و در زمینه ادب عرفانی و تفسیر قرآن کریم، به طور تخصصی کار کرده و از سرآمدان این دو رشته به شمار می‌رفت.
وی به سال ۱۳۲۴ خورشیدی در خانواده‌ای فرهیخته و ادب دوست دیده به جهان گشود. پدرش مرحوم سید محمد حسین انوار نیز مردی دانا و ادیب بوده و مادرش نیز بانویی فرهیخته محسوب می‌شد. از ناحیه پدری به دانشمند نامور جهان تشیع سید نعمت الله جزایری (فقیه، ادیب و حدیث شناس سده ۱۱ و ۱۲ قمری) می‌رسید. سید امیر محمود که از هوشی سرشار برخوردار بود، قرآن کریم و برخی از متون کلاسیک پارسی همچون گلستان و بوستان سعدی و نیز سروده‌های حافظ شیرازی را فراگرفت و نخستین آموزگارش نیز پدر و مادرش بودند؛ با پای گذاشتن به سن نوجوانی و جوانی، از محضر اساتید برجسته ای همانند سید جعفر سجادی، سید صادق گوهرین و به ویژه مفسر و مترجم بزرگ قرآن کریم مرحوم محی‌الدین الهی قمشه‌ای بهره فراوانی برد و از استادش بسیار یاد کرده و همچون وی، تسلط بالایی در ادب پارسی و تازی داشت؛ به ویژه اشعار عرفانی را نیک می‌شناخت و در این حوزه ادبی، صاحب نظر بود.
مرحوم انوار (که علاوه بر ادب پارسی و عربی)، دیگر علوم رایج و متداول (همچون حکمت، تفسیر و عرفان اسلامی) را نیز نزد اساتیدش فراگرفته و با علاقه آن را دنبال کرده و مطالعاتی ژرف در این باره داشته و در بخش ادب عرفانی، از برخی از شاعران سترگ در این بخش همانند مولانا جلال الدین رومی، حافظ شیرازی و ابن فارض مصری تأثیر بسیاری پذیرفت و یکی از موضوعات پژوهشی مورد علاقه اش، بررسی مطالعات تطبیقی میان ادیبان و شاعران برجسته در دو ادبِ پارسی و تازی بوده است. وی که جوانی خوش ذوق، دوستدار دانش و علاقمند به شعر و ادب بوده، در سن ۲۵ سالگی با نمره عالی از رساله دکتری اش (در رشته علوم قرآن و حدیث) دفاع نمود.
از این استاد ۱۵ جلد کتاب و بیش از ۴۰ مقاله برجای مانده که برخی از این مقالات نیز پس از وفاتش منتشر شدند و این آثار پژوهشی و قلمی، گواهی هستند بر مطالعات ژرف و جایگاه علمی و ادبی این ادیب، شاعر و مفسر معاصر. برخی از نوشته‌هایش عبارتند از: سعدی و متنبی، ایوان مدائن از دیدگاه بُحتُری و خاقانی، منتخب اشعار حکیم ابوالمعارف زاهد، تصحیح و نقد و بررسی دیوان ابوالفتح بُستی، مقدمه‌ای تحلیلی و عرفانی برگزیده دیوان استاد الهی قمشه ای و…
او شاعری مبتکر بوده و به دو زبان پارسی و عربی شعر سروده و دیوانش نیز شامل اشعاری به دو زبان می‌باشد. از این رو شاعری ذولسانین محسوب می‌گردید و ابیات فراوانی در ستایش اهل بیت رسالت (ع) سروده و به ذوق بالای ادبی شهره بوده است. وی، شیفته و شیدای اولیای الهی بوده و در سروده‌هایش در ستایش اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، آنان را با کمال احترام یاد کرده و موضوعاتی همچون حمد و ستایش خداوند، نکات قرآنی، روایی و عارفانه و نیز داستان‌های دینی و مذهبی را در اشعارش آورده و گنجانده است. به طور نمونه در سروده‌ای زیبا به جایگاه معرفتی والای خمسه طیبه (ع) اشارت جسته و چنین گفته است:
از ساقی کوثر امین درگه حق / اسرار قرآن سِرّ ما أوحی شنیدیم
آن نغمه‌های بلبل بستان عرفان / طاووس فردوس برین زهرا شنیدیم
آوای پر سوز شهیدان الهی / در کعبه عشق خدا بَطحا شنیدیم
از پاره پاره پیکر شاه شهیدان / بانگ وصال ایزد دانا شنیدیم
مرحوم دکتر انوار در سروده‌ای دیگر، زبان به ستایش امیر مؤمنان علی بن ابی طالب (ع) گشوده، او را باعث افتخار قوم عرب، شکوفایی بلاغت و سخنوری، دریای بخشش و جود و … توصیف کرده و چنین می‌گوید:
فصاحت چو بگشوید چشم و دو لب / خجل شد به درگاه میرِ عرب
عرب، فخر خود از علی یافته / فروغ بلاغت از او تافته
ز دریای جود و ز بحرِ خلود / به شمشیر بُران کلام علی
سر سروران کاسه خاک شد / دل بو علی‌ها دو صد چاک شد
چنین گفت با ما حکیم بزرگ / همان بو علی فیلسوف سترگ
دُری چون علی نیست اندر وجود / ز تیغ نیام و زکامِ علی…
این‌پژوهشگر، تدریس در دانشگاه‌های تهران را از سال ۱۳۴۸ آغاز کرد و به عنوان استاد نمونه کشوری نیز برگزیده گردید؛ آری، او استادی نمونه بود، چرا که علاوه بر مهربانی با شاگردان و لبخند همیشگی اش، برخوردار از سعه صدر، خویشتنداری، خوش ذوقی در پاسخگویی به پرسش‌ها، خیرخواهی نسبت به شاگردان و دانش و مهارت علمی فراوان بوده که این ویژگی‌های ارزنده، استاد ارجمند را نزد همگان محبوب می‌ساخت.
مرحوم انوار در بسیاری از کنفرانس‌های مهم علمی در داخل و خارج از کشور مشارکت جست و ریاست اداره انتشارات و سردبیری مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران را (از سال ۵۲ تا آغاز دهه ۸۰) بر عهده داشت و در این مدت، منشأ خدمات علمی، فرهنگی و ادبی فراوانی شده و با مدیریت او، شمارگان بسیاری از مجله دانشکده ادبیات منتشر و در دسترس علاقمندان قرار گرفت.
در سال‌های پایانی عمر و پس از بازنشستگی از دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تدریس را رها نکرده و در دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات) به فعالیت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی خود ادامه می‌دهد و در این زمان نیز به راهنمایی و مشاوره دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری همت گماشته و به تربیت دانشجویان اشتغال داشته و دروسی همچون ادبیات قدیم عربی و ادب عرفانی را تدریس کرده و دانشجویان را از دانش و تجربه خود بهره ور می‌ساخت.
او که قلبی سرشار از عشق و یاد خداوند بی همتا و محبتِ فرستادگان الهی و پیشوایان دین (ع) داشته و استعدادِ کم نظیر ادبی خود را نیز در مسیر خدمت به راه و مرام اهل بیت رسالت (ع) به کار گرفته و اشعار خواندنی به زبان پارسی و تازی سروده (بیشتر با درون مایه عرفانی و مدح)، سرانجام پس از تحمل یک دوره بیماری در ۱۳ آذر سال ۱۳۹۱ خورشیدی به دیدار حق شتافت و با جهانِ گذرا خداحافظی کرد.
