زیر پوست قزوین چه می‌گذرد؟
تهران فرهنگی: در چند ماه اخیر وضعیت میراث فرهنگی قزوین بارها به بهانه‌های مختلف سر زبان افتاده است، از جمله نگرانی‌هایی که چند سالی است برای بافت تاریخی قزوین وجود دارد، اجرای طرحی به نام «احداث خیابان انصاری شرقی» است که بخشی از بافت تاریخی، تا کنون قربانی آن شده است؛ طرحی که بر خلاف مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی بوده است اما مهرماه امسال به گفته معاون عمرانی استانداری قزوین، با هماهنگی دبیرخانه شورا ی‌عالی شهرسازی و معماری و میراث‌فرهنگی، اصلاحات مختصری در آن صورت گرفته و قرار است از سر گرفته شود. هرچند مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین در گفت‌وگو با برخی رسانه‌ها، چنین طرح‌هایی را از اساس «باطل» و «غیرممکن» اعلام کرده است.
در طرح خیابان شهید انصاری شرقی قرار بود یک خیابان جدید با قابلیت تردد خودرو از دو طرف در دل محله بلاغی اجرا شود که با این طرح، آثار و بافت تاریخی این محله دست‌خوش تغییرات شده و ساختار تاریخی شهر قزوین مخدوش می‌شود. این پروژه که از دو دهه قبل سعی در اجرای آن دارند، در سال ۱۳۹۷ بر اساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی، به عنوان عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در این حوزه متوقف شده بود.
در حالی‌که به نظر می‌رسید طرح «انصاری شرقی» متوقف مانده است اما دوستداران میراث فرهنگی قزوین همچنان نگران بافت تاریخی این شهر کهن هستند و به گفته آن‌ها طرح خیلی آهسته و زیرپوستی در حال اجراست.
سمیه مراقی از کنشگران میراث فرهنگی قزوین در این‌باره به ایسنا می‌گوید: طرح انصاری شرقی ابدا متوقف نشده است و همان زمانی هم که دستوری درباره اجرای طرح وجود نداشت و اظهار داشتند که فعالیتی در این باره انجام نمی‌شود، اقدام‌هایی انجام شد. این طرح چندین بار تغییر مسیر داده و در هر تغییر، بخشی از بافت تاریخی قزوین تخریب شده است.
این کنشگر میراث فرهنگی ادامه می‌دهد: همچنان گفته می‌شود طرح متوقف شده است اما واقعیت این است این طرح همچنان خیلی آهسته و زیر پوستی در حال اجراست و شاید شاهد فعالیت لودرها و بولدوزرها نباشیم اما تک‌بناهایی که نیاز است در مسیر از بین بروند، خیلی آرام از بین برده می‌شوند و روند آن را می‌توان تنها در یک بازه زمانی مشاهده کرد.
سعید زارع‌پور از دوستداران میراث فرهنگی قزوین نیز با بیان اینکه ما همچنان با نگرانی از محله‌ای که قرار است طرح انصاری شرقی در آن اجرا شود، عبور می‌کنیم به ایسنا می‌گوید: ملک‌هایی که در این مسیر هستند هنوز به طور کامل تملک و تخریب نشده‌اند اما این تجربه را در باغستان قزوین داریم که برای اجرای طرح کمربندی که مغایر با مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی بود، شهرداری شبانه درختان باغستان را قطع کرد و با وجود اینکه گفته شد، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین پرونده قضایی برای این اقدام تشکیل داده، مابقی درختان هم بی‌سروصدا قطع شدند و هیچ‌کس مسئولیت این اتفاق را گردن نگرفت. بعد از قطع این درختان، پروژه امام رضا (ع) شدت گرفت و کمربندی شرق قزوین احداث شد. این نگرانی نیز در بافت تاریخی قزوین (محله بلاغی) وجود دارد. نگرانیم که یک روز صبح از آن محله بگذریم و ببینیم شبانه خانه‌های این منطقه تخریب شدند.
زارع‌پور اضافه می‌کند: آقای خزائلی (مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین) همیشه تاکید دارند که طرح انصاری شرقی قانونی نیست و قانون تکلیف را مشخص کرده است و قانون همان طرح جایگزینی است که محله انسان‌محور را با تاکید بر گردشگری تصویب کرده است. به نظر شخص من این تاکیدها و نقل‌وقول‌ها کافی نیست، در بحث باغستان نیز ایشان مخالف بودند اما دیدیم که چه اتفاق‌هایی افتاد. به فرض اینکه اگر تخریبی شکل گیرد و انسجام و یکپارچگی محل بلاغی از بین برود و زمینه برای احداث انصاری شرقی ایجاد شود، شکایت چه دردی از مردم و شهر دوا می‌کند.
این نگرانی‌ها تنها مربوط به پروژه احداث خیابان انصاری شرقی نیست، موضوع دیگری که برای میراث‌دوستان محل ابهام و پرسش بوده و موجب نگرانی‌هایی شده است، مرمت «گراند هتل» در قزوین است.
زارع‌پور درباره مرمت «گراند هتل» می‌گوید: گراند هتل چندین بار برای مرمت به بخش خصوصی واگذار شد اما هر بار این اتفاق با مشکل مواجه شد. آخرین باری که این واگذاری شکل گرفت قرار بر این شد که با جدیت مرمت گراند هتل آغاز شود و این اتفاق مبارکی بود. با این حال شنیده‌ها و دیده‌ها حاکی از این بود که اتفاق خوبی پیش‌روی این اثر نیست.
این کنشگر میراث فرهنگی اضافه می‌کند: ابتدا که تمام محدودۀ گراند هتل را که یک سمت آن رو به خیابان و سمت دیگر آن رو به دولتخانه صفوی است، حصار کشیدند. این حصار کشی این شبهه را ایجاد کرد که قرار است چه اتفاقی بیفتد، این در حالی بود که مسئولان میراث فرهنگی هیچ پاسخی ندادند. به دنبال آن تصاویری در رسانه‌ها پخش شد که نشان می‌داد کف‌هایی که مربوط به دولتخانه صفوی است و چون کاوشی در آنجا صورت نگرفته نباید گودبرداری شود، به عمق زیادی گودبرداری و بتن‌ریزی شده است.
زارع‌پور می‌گوید: در همایشی که چندی پیش برای «گراند هتل» برگزار شد، مرمتگری مطرح کرد که قرار است دوباره سازه‌ای در محوطه این اثر ساخته شود. این سازه دقیقا جای سازه‌ای ساخته می‌شود که دهه ۴٠ در محل ساخته شده بود و گویی منطقه ارزان‌نشین «گراند هتل» بوده است و چندین سال پیش که مخروبه شده بود، تخریب شد. مسئله در کنار تخریب سازه، این است که حال که تخریب شده و اعلام می‌شود با ضوابط میراث فرهنگی دوباره سازه‌ای جدید احداث خواهد شد، آیا این ساخت و ساز به منظر و عرصه اثر ثبتی (دولتخانه صفوی) آسیب وارد نمی‌کند؟ آیا نیازی نیست در این بخش هم کاوشی انجام شود؟ سینمایی هم در محوطه گراند هتل وجود داشت که در دوران پهلوی ساخته شده بود و این سینما هم از بین رفته و قرار است دوباره به گفته مسئولان با سازه‌ای سبک احیا شود.
زارع‌پور اظهار می‌کند: در ادامۀ این اتفاق‌ها، آقای دارابی (معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) به قزوین سفر می‌کنند و از این محدوده‌ها بازدید کردند، آن هم بدون حضور هیچ خبرنگار و کنشگری! از دیدگاه ما این نوع بازدید، مُهر تأییدی بود بر اقداماتی که در حال انجام است.
مراقی، دیگر کنشگر میراث فرهنگی قزوین اما بازدید معاون میراث فرهنگی کشور در این ماجرا را بی‌تاثیر می‌داند و به ایسنا می‌گوید: لزوما یک بازدید اداری از پیش تعیین شده بود. آقای دارابی اگر با این انگیزه به قزوین آمدند که یکسری از خواسته‌های دوستداران میراث فرهنگی و خبرگزاری‌ها را رصد کنند، حداقل باید از دو نفر از مخالفان این طرح می‌خواستند در این بازدید همراهشان باشند، اما این بازدید بدون حضور هیچ خبرنگار و دوستدار میراث فرهنگی انجام شد.
این کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی در استان قزوین درباره آخرین وضعیت مرمت «گراند هتل» نیز توضیح می‌دهد: سرمایه‌گذار «گراند هتل» فوت کرده است و اگر کار مرمتی متوقف شده باشد، به همین دلیل است. البته شاهد انتقال مصالح در یکی دو روز گذشته بودیم و فکر نمی‌کنم، کار متوقف شده باشد. با این حال ما همچنان خواستار این هستیم که درباره اتفاق‌هایی که در گراند هتل افتاده است، پاسخ شفافی دریافت کنیم. البته ماجرا را از بازرسی اداره کل میراث فرهنگی قزوین پیگیری کردم و کارشناسی که مسئول بازرسی بود، گفت که تخلفی صورت نگرفته است، در صورتی که گزارش‌ها و تصاویر نشان‌دهنده تخلف در این اثر است.
عکس از سمیه مراقی
عکس از سمیه مراقی
مراقی همچنین به طرح آزاد سازی «بقعه چهار انبیا» که به اوقاف واگذار شده است و در چند وقت اخیر واکنش‌برانگیز بوده است، اشاره می‌کند و با طرح این پرسش که چرا اوقاف باید این آزادسازی را انجام دهد و دغدغه آن چیست؟ می‌گوید: از سال ٩۴ ـ ٩۵ هیأت امنای این بقعه قصد توسعه این مکان را داشت و به‌دنبال آن با مجوز میراث فرهنگی داخل حیاط بقعه بیش از سه متر گودبرداری شد تا حسینیه در این محل احداث شود اما این طرح با اشتباه‌هایی که انجام دادند، به نتیجه نرسید و سازه‌ای شبیه به چهل ستون شکل گرفت که برای حسینیه بودن، غیرقابل استفاده بود.
عکس‌ها از سمیه مراقی
این کنشگر میراث فرهنگی اظهار می‌کند: اوقاف همچنان قصد دارد طرح توسعه‌ای در این بقعه اجرا کند و فضاهایی مانند آشپزخانه، حسینیه و کلاس‌های آموزشی ایجاد کند، رویکرد کلی آن، این است. حال اینکه مدیرکل میراث فرهنگی قزوین گفته طرح آزادسازی این بقعه داده شده است، پس باید کاوش‌هایی زیر نظر باستان‌شناسان انجام شود و چطور ممکن است اوقاف این طرح را بدون کاوش باستان‌شناسی صرفا با عنوان آزادسازی پیگیری کند؟
انتهای پیام
