توجه به سرمایه نمادین‌مان از ضرورت‌هاست
به گزارش خبرنگار مهر، نشست رسانه‌ای بزرگداشت نظامی گنجوی صبح امروز یکشنبه ۱۲ اسفند در انجمن آثار و مفاخر ملی برگزار شد.
کاوه خورابه مسئول بخش پژوهشی و علمی بزرگداشت حکیم نظامی در این‌نشست، گفت: شاید این سوال در ذهن دوستان مطرح شود که ما در چهار دوره گذشته چه اقداماتی انجام داده‌ایم، به چه دستاوردهایی رسیده‌ایم و اگر بخواهیم ارزیابی کنیم، نقاط قوت و ضعف ما چه بوده‌اند. به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این دوره‌ها، ایجاد موجی بوده که بار دیگر ما را به یکدیگر و به موضوع اصلی بازگردانده است.
وی در ادامه به مفهوم سرمایه نمادین اشاره کرد و افزود: امروز ما از انواع سرمایه‌ها صحبت می‌کنیم: سرمایه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و در کنار همه این‌ها، سرمایه‌ای تحت عنوان سرمایه نمادین که در دنیای معاصر نقشی برجسته دارد. در زمانه‌ای که ملت‌ها بیش از پیش به نمادها و نام‌های خاص نیازمندند، توجه به این سرمایه نمادین یک ضرورت است. وقتی از نمادی مانند دماوند صحبت می‌کنیم، این سرمایه شاید در ظاهر ساده به نظر برسد، اما تأثیری بلندمدت بر ذهن و فرهنگ جامعه بر جا می‌گذارد. اگر به صورت نمادین از فردوسی یا نظامی یاد می‌کنیم، از رهگذر این نام به حوزه‌های دیگری وارد می‌شویم. از این رهگذر ما وارد گفت‌وگو و دیالکتیک با دیگری می‌شویم، به نظر می‌رسد تمرکز بر سرمایه‌های نمادین می‌تواند تأثیری عمیق‌تر و گسترده‌تر بر سایر جنبه‌های سرمایه‌گذاری در جامعه داشته باشد.
خورابه در بخش بعدی سخنانش به ارائه آمار پرداخت و گفت: توجه به نام و جایگاه نظامی، به‌خصوص در طول این سال‌ها، باعث شده این موضوع در برخی جریان‌های کشور تأثیر گذاشته و نیازمند بررسی‌های بیشتری باشد. با توجه به آماری که دارم، از سال ۱۳۹۹ فعالیت‌های مرتبط با این حوزه شکل گرفت و تا کنون پیش رفت‌هایی هم حاصل شده است. به طور مثال، در حوزه آثار مکتوب، تنها در سال گذشته ۳۳۱ کتاب منتشر شد؛ همچنین ۵۸۲ مقاله و نزدیک به ۴۴۹ پایان‌نامه یا تز دکتری مرتبط طی چهار سال گذشته تولید یا تدوین شده است. به نظر می‌رسد این‌اقدامات موجی ایجاد کرده اند که ما را به بازشناسی جایگاه خود در این عرصه سوق می‌دهد. این دستاوردها نشان‌دهنده پیشرفت‌های مثبت است و خوشبختانه، بحث‌ها و فعالیت‌های صورت گرفته طی این سال‌ها تمرکز بیشتری به این موضوعات بخشیده‌اند. از سوی دیگر، حوزه‌هایی مانند رسانه یا هنر به‌عنوان ابزاری مناسب در این مسیر نقش دارند. هنر، جنبه‌ای شناختی دارد و می‌تواند راه‌های جدیدی را برای درک بهتر مسائل فرهنگی و تاریخی ارائه دهد.
وی ادامه داد: در زمینه سنت‌های فرهنگی نیز خوشبختانه میراث غنی‌ای داریم. برای مثال، اگر از فردوسی یا شاهنامه؛ یا نظامی و خمسه یاد می‌کنیم، باید توجه کنیم که این سنت‌ها بخشی از این میراث هستند. در میان اقوام مختلف ایران، این سنت‌ها وجود دارند و وجودشان با ایجاد گونه‌هایی هنری، مانند نقاشی ایرانی یا نگارگری، سهم قابل‌توجهی در تاریخ هنر ایفا کرده‌اند. شاهنامه‌نگاری یا آثار تصویری هنرمندان ما نمونه‌هایی از این غنای فرهنگی‌اند که اهمیت بررسی و گسترش آن را نشان می‌دهند. هنرهای متأثر از ادبیات نظامی یا سنت‌های مشابه همچنان قابلیت فراوانی برای تأثیرگذاری دارند. هرکدام این پنج گنج بستری هستند که فرصتی برای کنشگری اجتماعی در اختیار ما قرار می‌دهد.
خورابه گفت: برخورد ما با این آثار باید گویاتر و هدفمندتر باشد؛ چرا که از طریق آن‌ها می‌توان گنجینه‌ای ارزشمند از نمایش‌ها و مفاهیم را بازتاب داد. این ظرفیت‌ها نه تنها برای ماندگاری فرهنگی، بلکه برای ایجاد پیوندهای عمیق‌تر در جامعه قابل استفاده‌اند. به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند موسیقی یا تئاتر که در چند سال اخیر شاهد رشد چشم‌گیری بوده‌ایم، آثاری از دل موضوعات مرتبط با نظامی خلق شده‌اند. داستان‌ها، نمایش‌ها و اجراهای موسیقی‌ای که در این راستا شکل گرفتند، شواهدی از توانایی بالای این هنرصنعت‌ها هستند. با این حال، هنوز جا برای گام‌های بیشتر وجود دارد. وظیفه ماست که با تمام توان از ظرفیت‌های فکری جامعه خود دفاع کنیم و میراث گرانبهای گذشتگان را زنده نگه داریم.
این‌پژوهشگر در ادامه گفت: امروز در دنیای دیجیتال و فضای مجازی زندگی می‌کنیم؛ فضایی که بر زیست و تعاملات ما اثر عمیقی گذاشته است. هوش مصنوعی نیز پدیده‌ای است که نیازمند توجه جدی است. طی یک سال گذشته شاهد آن بوده‌ایم که از طریق هوش مصنوعی تلاش‌هایی برای بازنمایی دقیق‌تر مشاهیر کشور صورت گرفته است. به عنوان مثال، یکی از خبرگزاری‌های مطرح کشور توانسته با استفاده از داده‌ها و الگوریتم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، تصویری منسجم‌تر وواقعی‌تر و یکپارچه‌تر از شخصیت‌های تاریخی و فرهنگی ارائه دهد. این ابزار می‌تواند محدودیت‌های زمانی و مکانی را پشت سر بگذارد و واقعیت‌هایی آشکارتر برای ما به ارمغان آورد. امید ما این است که از چنین ظرفیت‌هایی هوشمندانه بهره ببریم تا تحولی معنادار و پایدار رقم بخورد.
خورابه در پایان گفت: خوشبختانه طی چند سال اخیر، مجموعه همایش‌هایی که حول اندیشه پژوهشگرانه شکل گرفته بود، سبب شدند تا نظام پژوهش در سراسر کشور، از دانشگاه‌ها و نهادهای دولتی و قضائی گرفته تا انجمن‌های خصوصی، شکل منسجم‌تری به خود بگیرند. امروز شاهد این هستیم که در بسیاری از مناطق مختلف کشور، گروه‌های مختلف با جدیت و پیگیری در حال پیشبرد این موضوع هستند. مجموعه نظامی خوانی‌ها و در مجموعه اندیشه‌ورزی ها، اقدامات بسیار ارزشمندی انجام‌شده که خوشبختانه توانسته‌ایم این تلاش‌ها را به قالب همایش‌هایی منظم و سیستماتیک تبدیل کنیم. در همین راستا، در قالب طرح‌های مهارتی که هدفشان تقویت نظام پژوهش بوده، فعالیت‌های زیادی صورت گرفته است. از جمله، سال گذشته این فرصت فراهم شد تا جلسات متعددی برای پیشبرد اهداف علمی برگزار شود. همچنین توانسته‌ایم آثار پژوهشی مرتبط را در قالب دو دفتر منتشر کنیم و درجه آی اس ای هم بگیرد، تا در اختیار علاقه‌مندان و متخصصان قرار گیرد. امیدواریم با همین انگیزه و دغدغه‌هایی که داشته‌ایم، بتوانیم مسیر پژوهش در این زمینه را ادامه دهیم. در پایان باید اشاره کنم که گفتگوهای سازنده‌ای با دوستان حوزه پژوهش داشته‌ایم و امیدواریم در آینده با افزایش کمیت و کیفیت تحقیقات، شاهد دستاوردهای ارزشمندتری باشیم.