انتقادهایی که در اختتامیه کتاب سال دفاع مقدس مطرح شد
تهران فرهنگی: مراسم پایانی بیست و دومین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس روز دوشنبه، ششم اسفند در موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
سردار مهدی امیریان، مدیرعامل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در ابتدای مراسم پیام سرتیپ، بهمن کارگر رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر دفاع مقدس را خواند.
پیام سرتیپ بهمن کارگر، به این شرح است: «فرهنگ غنی دفاع مقدس سرشار از امتیازات ویژه‌ای است که ادبیات این سرزمین را اعتبار بخشیده و ماندگار خواهد کرد. امروزه تنوع و تعدد آثار منتشره در حوزه ایثار و مقاومت حاکی از ظرفیت‌ها و فرصت‌های نوینی برای تولید آثار برتر و فاخر برای علاقه‌مندان این عرصه می‌باشد.
آنچه در عرصه‌های ادبی و هنری دفاع مقدس بیش از هر چیز دیگری لازم و ضروری به نظر می‌رسد بهره‌مندی شایسته از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های نویسندگان و ناشران متعهد و متخصص است که از مهم‌ترین دغدغه‌های فرهنگی در راستای نشر آثار دفاع مقدس می‌باشد. اگرچه در سال‌های اخیر کتاب‌های فاخری به رشته تحریر درآمده است، اما انتظار می‌رود ارتقای بیش از پیش کیفیت و سوژه‌ها و عناوین، سرلوحه کار مؤلفین و ناشرین دفاع مقدس قرار گرفته و با تفکر جهانی شدن و تعامل با فرهنگ‌های مشابه در سطح بین‌المللی عرضه گردد.
از سوی دیگر سازماندهی نشر و تولید آثار مکتوب دفاع مقدس و مقاومت ایجاب می‌کند تا متولیان این عرصه در چارچوب قواعد اصلی و بنیادین با استفاده از ابزار نوین در فضای مجازی و هوش مصنوعی، در تولید، انتشار و عرضه این آثار ارزشمند گام بردارند. بدون شک، همکاری ارزنده سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس با متولیان این حوزه، افقی درخشان را پیشِ روی همگان قرار خواهد داد تا نسل‌های آینده نیز از آن بهره‌مند شده و گنجینه‌های مکتوب دفاع مقدس پویاتر از همیشه در تاریخ این سرزمین مانا شود.
اینجانب ضمن قدردانی از برگزارکنندگان بیست‌ودومین دوره جایزه ملی انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس، توفیق و سربلندی آحاد نویسندگان و ناشران فرهیخته و متعهد را در استمرار مکتب نورانی حضرت امام خمینی (ره)، شهدای عزیز انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت تحت عنایات خاصه حضرت ولی‌عصر (عج) و رهنمودهای رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) از خداوند منان مسألت دارم.»
مطالبه ما دبیرخانه دائمی است
در ادامه محسن شاه‌رضایی، نماینده دبیرخانه انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس اظهار کرد: از نظر بنده این رویداد فقط یک جشنواره به معنای معمول نیست بلکه فرصتی است که می‌توان در آن به گفت‌وگو پرداخت. چهره‌های حاضر در این مراسم از استادان، نویسندگان و صاحبان فکر و صاحب فضل هستند، آن‌ها به نوعی لویی جرگه محسوب می‌شوند، اتاق فکر بزرگی که می‌توان با کمک آن‌ها جریان ادبیات دفاع مقدس را زنده‌تر و جریان زنده را شاداب‌تر و پرنشاط‌تر کرد.
او افزود: یکی از مطالبات ما ایجاد دبیرخانه دائمی برای این کار است. اگر دبیرخانه دائمی ایجاد شود، این دبیرخانه می‌تواند محلی برای تضارب آراء و تعامل فکر شود. در این دوره فعالیت‌های خوبی اتفاق افتاد و سه کارگروه اساسی شکل گرفت؛ تشکیل شورای عالی، شورای سیاستگذاری علمی و شورای برنامه‌ریزی که مصوبات دو شورای قبل را اجرا و بر آن نظارت می‌کرد. اقدامات خوبی بود تا شوراها ساختارمند شوند و منجر به ایجاد دبیرخانه دائمی شود. البته به شرطی که در دوره‌های بعد وجود داشته باشد و سلیقه‌ای برخورد نشود.
محسن شاه‌رضایی با اشاره به شعار «مسئله‌شناسی و درست‌نویسی»، اظهار کرد: شعار می‌تواند ما را به همگرایی برساند. می‌شود در این موزه، نمایشگاه دائمی آثار دفاع مقدس ایجاد شود. همانطور که مقام معظم رهبری فرموند: «ادبیات سرچشمه است و این سرچشمه خشک نمی‌شود» ما شاهد رویش نویسندگان جوان هستیم و آن‌ها می‌توانند آثار قدما را بخوانند و مشاهده این آثار می‌تواند در ترسیم عظمت این کار موثر واقع شود.
بعضی کارها دفاع مقدسی نیست
عبدالرضا کوهمال جهرمی، پژوهشگر نیز در سخنانی گفت: کار در حوزه دفاع قطعا کار دلی است و به نوعی دفاع مقدس است و باید دغدغه مقدسی باشد. دفاع مقدس ما فضایی معنوی است که ارزش بسیاری دارد. از توصیه‌های حضرت آقا این است که امروز بازخورد کارها را ببینید، نه صرفا اینکه به حجم کار بپردازیم.
او با بیان اینکه کارهای خوبی انجام شده و نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت، ادامه داد: متولیان امر در استان‌ها و شهرستان‌ها بیش از حد به آمار و ارقام تولید اثر می‌پردازند. این واقعیت است؛ در کمیته تألیف حفظ آثار فارس، یکی دو تا از دوستان ما کار می‌کنند اما هزار صفحه کتاب با تیراژ دو نسخه منتشر می‌شود و ما هم گزارش این کار را می‌دهیم. برای کتاب خود من که با حضور سردار بایرامی برگزار شد، نرسیدند و نصف کتاب را چاپ کردند، البته بعدها با تعداد کمی به صورت کامل منتشر شد. اتفاق دیگری می‌افتد که مدیر کل بنیاد اسمش را بالاتر از اسم نویسنده می‌گذارد، این‌ها را بررسی و پیگیری کنید. گله‌ای نیست، به عنوان پدیدآورنده حقوق مادی چندانی نداریم؛ حداقل حقوق معنوی ما رعایت شود.
کوهمال جهرمی، خاطرنشان کرد: بعضی از کارها دفاع مقدسی نیست. این درد مشترک و حرف مشترک عزیزان است: ۳۰ جلد کتاب، تیراژش ۱۵ تا هم نیست. کتابی برگزیده می‌شود اما در بازار موجود نیست.
او با تأکید بر اینکه کار پژوهشی نیاز به آموزش دارد، گفت: دیگر مخاطبان ما صرفا همسنگران ما نیستند، ما با نسل روشنفکر و مطالبه‌گری روبه‌رو هستیم. در رابطه با تدریس در دانشگاه صحبت می‌شود که بعضی کارها دلی است اما جوششی نیست، سال‌ها بحث داشتیم شعر جوششی است یا کوششی و دوستی می‌گفت باید منبعی باشد که جوشش هم باشد. باید آموزش را در این حوزه جدی بگیریم تا به چیزی که می‌خواهیم نزدیک‌تر شویم.
برای تولید کتاب باید نیازسنجی شود؛ کمبود در حوزه کودکان و زنان
امیرسرتیپ سهرابی، جانشین بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، با یادکرد از شهدای مقاومت و سیدحسن نصرالله در سخنانی با بیان اینکه سعی داریم عنایت بیشتری به حوزه کتاب داشته باشیم در ابتدا درباره اهمیت کتاب گفت و با تأکید بر تولید کتاب فاخر، گفت: کتابی فاخر است که جریان‌سازی کند، حرکت ایجاد کند و ماندگار باشد و بماند و در همه دوره‌ها مردم از آن استفاده کنند، کتابی که هر گاه مطالعه شد، تازگی داشته باشد و دستمایه فیلم و سریال و داستان ماندگار شود. همچنین فرهنگسازی کند. کتابی می‌تواند فاخر باشد که برای جهانیان الهام‌بخش باشد. تنها کتاب که معجزه الهی و به صورت مکتوب است، قرآن مجید است که ۱۴۰۰ سال پیش نازل شده و در اختیار جهانیان قرار گرفته است، سال‌ها الهام‌بخش مردم جهان بوده و در آینده چراغ راه بشریت است. شاهنامه نیز هزار سال پیش توسط حکیم اندیشمند نوشته شده که مورد استفاده ایرانیان و جهانیان قرار گرفته و در گذر سال‌ها نه تنها از اهمیتش کاسته نشده بلکه به اهمیت آن اضافه می‌شود. دیوان اشعار شاعران بزرگ و صاحب اندیشه مانند مولانا و حافظ و سعدی هم همین‌طور است.
سهرابی با بیان اینکه مأموریت ما حفظ آثار و ثبت آن‌ها برای نشر است تا ماندگار شود، درباره مأموریت‌های این سازمان از جمله تولید فیلمنامه توضیح داد و گفت: شما که به‌وجودآورنده این آثار هستید، باید بیندیشید تا بهتر بتوانیم این‌آثار را برای نسل‌های آتی به جا بگذاریم. می‌توانیم به تعداد رزمندگان تاریخ شفاهی جنگ داشته باشیم اما این کار نیاز به عزم ملی دارد. تولید و نشر کتاب‌های دفاع مقدس بن‌مایه فرهنگ است، فرهنگسازی بدون کتاب ممکن نیست.
او در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر پایش تولید کتاب دفاع در حوزه‌های مختلف، گفت: باید برای تولیدات خود نیازسنجی داشته باشیم و اینگونه نباشد که هر آنچه پیش بیاید، کتاب تولید کنیم. باید ببینیم نیازمندی در کدام بخش بیشتر است یا در کدام بخش تولیدات بیشتری داریم؛ در حوزه کودک و نوجوان باید تلاش بیشتری کنیم. در این بخش به آثار فاخر در بخش کودک و نوجوان نیاز بیشتری داریم. در حوزه زنان و مادران شهدا تلاش کردیم اما رویکردمان بیشتر به هفت‌هزار خانم رزمنده بوده است. تولیداتی در این زمینه داشتیم اما این نکته مغفول بوده که میلیون‌ها زن، رزمنده‌ها را راهی جنگ کرده‌اند، مادرانی که فرزندان خود را راهی جنگ کرده‌اند. آثاری در این زمینه تولید شده اما ما کمبود فراوانی در بخش زنان دفاع مقدس برای زنان و دختران امروز داریم و باید به این بخش توجه کنیم.
سهرابی یکی دیگر از کمبودها را در بخش رمان به ویژه رمان بلند خواند و سپس درباره فواید کتاب‌خوانی توضیح داد.
چرایی برگزاری اختتامیه در ۲ روز
سردار مهدی امیریان درباره چرایی برگزاری اختتامیه این رویداد در دو روز سخن گفت و خاطرنشان کرد: تفاوتی که این رویداد یعنی انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس با جشنواره‌های دیگر دارد این است که در جشنواره‌های دیگر فقط مؤلف کتاب جایزه را میبرد اما در این رویداد فرایند تولید کتاب درنظر گرفته می‌شود، از تولید کتاب تا طراحی جلد و ویراستاری بنابراین تعداد برگزیده‌ها بسیار است و برای اینکه از عزیزان تجلیل کنیم، اختتامیه در دو روز برگزار می‌شود. برای نخستین‌بار است که این اتفاق افتاده و ممکن است نقاط ضعفی داشته باشد.
او افزود: این جایزه بیشتر فضای گفتمانی و نخبگانی دارد و به صورت تخصصی به کتاب‌های دفاع مقدس توجه می‌شود. البته شأن حوزه کتاب بیش از این‌هاست. کتاب تاریخ‌ساز است و چاره‌ای جز این نیست که در این بخش مشخصا در حوزه نوجوان فعال باشیم.
انتقاد از وضعیت کتاب‌های پژوهشی دفاع مقدس
علی شجاعی صائین، پژوهشگر در بخش دیگری از این مراسم در سخنانی درباره کتاب‌های پژوهشی در حوزه دفاع مقدس، اظهار کرد: سهم کتاب‌های پژوهشی در این جغرافیا، سهم گسترده‌ای نیست، اگر نگوییم دامنه‌اش تنگ است. کتاب‌های پژوهشی چه در کمیت و چه کیفیت سهم چندانی را در حوزه دفاع مقدس به خود اختصاص نداده‌اند این در حالی است که پژوهش زبان علمی، بین‌الملی و دانشگاهی است. کتاب‌های پژوهشی ماندگارترین آثار است اما تعدادشان کم است و کیفیتشان مطلوب و مناسب نیست. بسیاری از پژوهش‌ها اطلاعات‌محور هستند و صرفا اطلاعات مطلوب را عرضه کرده‌اند اما مسئله‌محور نیستند.
او سپس تأکید کرد: ما در موضوع نظریه‌پردازی ورود نکرده‌ایم؛ البته تا زمانی که نتوانیم مسئله کلان را ببینیم و فقط پژوهش محدود به اطلاعات کلی از جنگ باشد نمی‌توانیم نظریه‌پردازی کنیم و مسائل را مطرح کنیم؛ مسائلی از این دست که جنگ زیر کدام الگوی سیاسی و نظامی رخ داده و زیر کدام الگوی نظامی و سیاسی پایان گرفته است. مایه دغدغه و نگرانی است که نسل جدید به درستی با تاریخ جنگ آشنا نمی‌شود، روایت دیگران جای روایت ما را پر نخواهد کرد اما زیست‌بوم لازم برای پژوهش مسئله‌محور را فراهم نمی‌کنیم. موافق نیستیم مسائل جدید مطرح شود، طرح فرضیه جدید و آزمایش آن نیاز به فضای جدید دارد که فضا را برای این مسائل فراهم نکرده‌ایم تا نگاه جدید و مسئله جدید مطرح شود. زیست‌بوم پژوهش را فراهم نکرده و به این ترتیب خودمان را از زبان بین‌المللی برای طرح پژوهش ادبیات جنگ محروم کرده‌ایم.
نباید مردم را از جنگ بیگانه کنیم
البته گلعلی بابایی، پژوهشگر در ادامه مراسم گفت درباره سخنان شجاعی صائین حرف بسیار دارد و ادامه داد: به نظرم پژوهش در حوزه جنگ باید دو شقه شود؛ پژوهش دانشگاهی و آکادمیک و دیگری پژوهش عامه‌پسند باشد. یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری این است که جنگ را به گونه‌ای بگویید که مردم بفهمند. با پژوهش کلاسیک و آکادمیک نمی‌توانیم جنگ را به جامعه منتقل کنیم.
او ادامه داد: موافق این موضوع نیستم که کتاب‌های پژوهشی نتوانسته‌اند پاسخگوی نیازها باشند. به تجربه می‌گویم کتاب‌هایی که درباره عملیات لشکر می‌نویسم، کتاب‌های قطوری هستند اما به چاپ‌های دهم و نهم می‌رسند و اینگونه نیست که مردم استفاده نمی‌کنند. مسیری که آقای شجاعی می‌فرماید باید باشد و حرفمان را به دنیا بزنیم اما باید پژوهش‌های عامه هم باشد. نمی‌توانیم فقط مسیر دانشگاه را ببینیم و از آن دریچه به جنگ نگاه کنیم و مردم را از جنگ بیگانه کنیم.
داشتههایمان را نادیده نگیریم
سردار رمضان شریف، رئیس مرکز اسناد دفاع مقدس سپاه با تشکر از دست‌اندرکاران این رویداد، اظهار کرد: هرگز خودمان را تحقیر نکنیم؛ کارهای بسیاری در حوزه انتشار پیام دفاع مقدس منتشر شده‌اند. خودمان را تحقیر نکنیم و مدام نگوییم کار نشده، کارها ضعیف و کمیت بیشتر بوده تا کیفیت و داشتههایمان را نادیده نگیریم. دشمن به‌دنبال این است که ما داشتههایمان را نادیده بگیریم.
او با بیان اینکه دفاع مقدس ما تفاوت ماهوی با دیگر جنگ‌های کلاسیک داشته، گفتم: باید به آنچه موجب تمایز و ویژگی برترساز ماست، بپردازیم. امروزه بسیاری از حامیان صدام تلاش دارند مقصر آغاز جنگ را جمهوری اسلامی بدانند و بگویند در مواردی تقصیر جمهوری اسلامی بیشتر بوده در صورتی که این موضوع برای ما حل شده است اما باید در نظر بگیریم ۵۰ میلیون از جمعیت کشور ما دوران دفاع مقدس را ندیده‌اند و تحت تاثیر هجمه دشمن هستند و این موضوع مسئولیت ما را سنگین می‌کند. برای اینکه دنبال افزایش کیفیت آثار باشیم، فرصت زیادی نداریم. الان به نسلی که در دفاع مقدس بودند، فرماندهان و جانبازان دسترسی داریم و می‌توانیم خاطرات شفاهی بگیریم و واقعیت را از زمانی که در میدان جنگ بودند، ارائه کنیم. باید کیفیت را هم جدی بگیریم و در دستور کار قرار بدهیم اما در مواردی کار ضعیف هم می‌ارزد، الان بسیاری از پدر و مادران شهدا در بین ما نیستند، در آینده هم بخش عمده رزمنده‌ها و فرماندهان ممکن است نباشند، این‌ها سرمایه‌های ما هستند و می‌توانیم واقعیت را از زبان آن‌ها بشنویم.
شریف یادآور شد: در واحد تخصصی کار ارزنده و خوبی انجام شده است البته ممکن است نقص داشته باشیم که باید آن را جبران کنیم. کار کیفی مهم است اما اصل جمع‌آوری و مکتوب کردن با درصدی پذیرش ضعف است و ارزش این را دارد که انجام دهیم. باید تلاش کنیم پیام واقعی دفاع مقدس را منتقل کنیم. دنیا دارد به سمت جنگ برمی‌گردد، آن‌ها فکر می‌کردند با ایجاد اتحادیه اروپا و سازمان‌ها می‌توانند جلو جنگ را بگیرند اما با توجه به محدودیت امکانات، دنبال چپاول و غارت بیشتر هستند. همانطور که رئیس جمهور نوظهور امریکا علنا درباره این موضوع صحبت می‌کند، جریان ریاض را ببینید، اوکراین کجاست و اروپا کجا؟ اصلا شأن نزول ندارد. دفاع مقدس ما پاسخ این جریانات را می‌دهد. دهه هشتادی‌ها و نودی‌ها در جریان نیستند. همین‌ها قبلا در پوشش دیگری بودند و امروز شفاف همان را می‌گویند، همان کار را می‌کنند زیرا ذات آن‌ها استکبار و ظلم و چپاول و دیگران را برای نوکری خواستن است، اگر سر خم کنید با شما کاری ندارند اما بگویید استقلال و آزادی و جمهوری اسلامی باید پای آن بایستید و دفاع مقدس فصل مشعشع این ایستادگی است و نتیجه پیروزمندانه و مشهود و غیرقابل انکار آن. حتی مخالفان صددرصد جمهوری اسلامی نیز به آن اذعان دارند که طراحان جنگ به هیچ یک از نتایج خود نرسیدند.
او در پایان تأکید کرد: وظیفه ما انتقال درست و دقیق سرتاسر آن عظمت، عزت و سربلندی است و امیدواریم بتوانیم این کار را به‌درستی انجام دهیم.
در این مراسم از تعدادی از برگزیدگان به این شرح تقدیر شد:
«بررسی وضعیت پژوهشی ادبیات دفاع مقدس استان فارس» علی طارمی
«تاریخ شفاهی دفاع مقدس به روایت عبدالله حاجی صادقی» به کوشش علیرضا موحد
«پسر آشیخ محمود» از حسین علایی
«اشک حوا: حسین شاه‌حسنی» به روایت همسر شهید، سیده معصومه حسینی
«خنجر و خاکریز»، ایوب پرندآور
«خنده‌های زیتونی» از معصومه مرادی
«یتیم غوره» نوشته فاطمه بختیاری
«ماخذشناسی سلامت دفاعی دوره جنگ ایران و عراق – دفاع مقدس» مجموعه چهارجلدی، مرضیه محمدی، نصرت‌اله صمدزاده، علی خاجی، حمزه‌علی نورمحمدی تیمورزاده
«حاج فلسطین: مرور خاطره‌محور و تحلیلی زندگی شخصی، اعتقادی و نظامی شهید حاج عماد مغنیه از کودکی تا شهادت» الهه آخرتی
«یاس‌های سفید: فیلمنامه» محمدرضا ملکی
پنج کتاب زبان کردی (ئاسو، کیمیاوی، شه‌ریف، ۲۸ به فرانبار، عابد) بهروز خیریه
«رؤیاهای آمریکایی (التطلعات الامریکیه)» میسیاء جبر (جواد کلاته)
«عکاسان جنگ: کاظم اخوان» محمدحسین حیدری
«کوپه مطرب‌ها: خاطرات آزاده جانباز مجید رنجبر» حسین براتی
«خبرنگار دو دلاری: روایت چهل روز سفر به اوکراین در اولین جنگ اروپایی قرن جدید» احسان حسینی
«عبور از جاده‌های برفی» عاطفه نیک‌فطرت
«عروج در شاخه زیتون» راضیه حقیقت
«نیمه پنهان ماه؛ شهید همت» داوود اسدی
«سیب‌های حبیب» لیلا مرتضی‌پور
«نیمه پنهان ماه؛ شهید همت» سودابه آقاجانیان
تهیه سه کتاب (نیمه پنهان ماه؛ چمران و همت و کتاب او مرگ را کشت) مهدی محمدخانی
«نیمه پنهان ماه» تینا کریمی
کتابخانه حوزه هنری مازندران، آقای معصومی
کتابخانه بنیاد حفظ آثار استان سمنان، محمد حقیقی
کتابخانه تخصصی دفاع مقدس حوزه هنری، مینو حسینعلی‌زاده
خبرنگار ایسنا، ناصر ملائی
خبرنگار ایبنا، خانم ابراهیمی‌پور
مدیر فعال ادبیات استانی، خانم مصطفوی
پژوهشگر فعال و اثرگذار استانی دفاع مقدس، عبدالرضا کوهمال جهرمی
نویسنده فعال، فرزانه قلعه‌قوند
انتهای پیام