افزایش تمرکز رژیم صهیونیستی بر فناوری‌های نظامی پس از ۷ اکتبر
به گزارش خبرنگار مهر، در پی آغاز عملیات طوفان الاقصی از سوی نیروهای مقاومت فلسطین در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز تهاجم و نسل کشی گسترده اشغالگران در نوار غزه، رژیم صهیونیستی وارد مرحله‌ای جدید از تمرکز راهبردی بر توسعه فناوری‌های نظامی شده است. این تمرکز نه تنها در قالب ارتقای سامانه‌های موجود، بلکه با شکل‌گیری شرکت‌های نوپا و مشارکت مستقیم نیروهای ذخیره ارتش در حوزه نوآوری‌های دفاعی نمود یافته است. ساختار فناورانه اسرائیل به‌سرعت بسیج شده تا برای تهدیدات نوین و شرایط پیچیده جنگی، پاسخ‌هایی فناورانه و خلاقانه ارائه دهد.
این تحولات در حالی رخ می‌دهد که رژیم صهیونیستی به دلیل ارتکاب جنایت‌های جنگی و نسل‌کشی در غزه با محکومیت‌های گسترده بین‌المللی روبه‌روست. بیش از ۵۷ هزار شهروند غیرنظامی فلسطینی، در جریان تجاوزات مکرر این رژیم به شهادت رسیده‌اند و بخش قابل‌توجهی از زیرساخت‌های غیرنظامی در غزه نابود شده است. در این بستر متناقض، اسرائیل در تلاش است با استفاده از فناوری‌های نوین، هم از منظر نظامی ابتکار عمل را در میدان حفظ کند و هم در عرصه اقتصاد نظامی و صادرات تسلیحات نقش پررنگ‌تری در جهان ایفا نماید.
این نوشتار کوتاه با اتکا به داده‌ها و شواهد موجود، به واکاوی روند افزایش شتاب در حوزه فناوری‌های نظامی رژیم صهیونیستی پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ می‌پردازد و پیامدهای آن را در سطوح داخلی، منطقه‌ای و جهانی را تحلیل می‌کند.
استارت اپ‌های نظامی زاده میدان نبرد
یکی از بارزترین نشانه‌های تغییر راهبردی در رویکرد رژیم اشغالگر قدس، تولد استارتاپ‌های نظامی متعدد پس از عملیات طوفان الاقصی است. طبق داده‌های منتشر شده از سوی سامانه نوآوری سرزمین‌های اشغالی، موسوم به «Startup Nation Central»، بیش از یک‌سوم از استارت اپ‌های حوزه فناوری نظامی این رژیم پس از آغاز تجاوز به نوار غزه شکل گرفته‌اند. این شرکت‌ها عمدتاً توسط نیروهای ذخیره ارتش و متخصصان فناوری رژیم صهیونیستی ایجاد شده‌اند؛ افرادی که سعی دارند تجربیات میدانی خود را به نوآوری‌های کاربردی تبدیل کنند. نمونه‌ای قابل توجه در این زمینه، شرکت «SkyHoop» است که سامانه‌ای پوشیدنی برای هشدار در برابر پهپادهای دشمن طراحی کرده؛ فناوری جدیدی که در حال حاضر در اوکراین آزمایش شده و مورد توجه وزارت دفاع ایالات متحده نیز قرار گرفته است.
هجوم سرمایه به فناوری نظامی اسرائیل
پیش از تهاجم گسترده به غزه، بسیاری از سرمایه‌گذاران بزرگ حوزه فناوری به دلیل ملاحظات قانونی و ریسک‌های امنیتی از ورود به حوزه نظامی اسرائیل پرهیز می‌کردند. اما به عقیده برخی کارشناسان، اکنون شاهد تغییر فضا هستیم. از همین روی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر آمریکایی و اسرائیلی به صورت فعال در حال سرمایه‌گذاری در فناوری‌های دفاعی این رژیم هستند. صندوق «Protego Ventures» که توسط یکی از نیروهای ذخیره ارتش رژیم اشغالگر قدس تأسیس شده، یکی از مصادیق این روند به شمار می‌رود؛ این نهاد مالی تاکنون ۱۰۰ میلیون دلار جذب سرمایه داشته و بیش از ۱۶۰ شرکت نظامی متعلق به اشغالگران را برای سرمایه‌گذاری مورد بررسی قرار داده است.
چرخش به سوی بازار اروپا
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در گذشته، بازار ایالات متحده مقصد اصلی فناوری‌های نظامی رژیم صهیونیستی بود؛ اما با توجه به تغییرات راهبردی در سیاست‌های ناتو و افزایش بودجه دفاعی کشورهای اروپایی تا ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی، اکنون اروپا به بازار اصلی صادرات تسلیحات فناورانه صهیونیست‌ها تبدیل شده است. بر اساس داده‌های آماری، در سال ۲۰۲۴، بیش از ۵۰ درصد از صادرات دفاعی رژیم صهیونیستی به اروپا اختصاص یافت؛ رقمی که در سال پیش از آن ۳۵ درصد بود و این روند بیانگر تمرکز شدید بخش فناوری رژیم بر توسعه ابزارهای فناورانه نظامی است.
پیوند ساختار نظامی با اکوسیستم نوآوری
به طور کلی، ارتش رژیم صهیونیستی به‌ویژه از طریق نیروهای ذخیره که حدود ۲۰ درصد آن‌ها در بخش فناوری فعال هستند، پیوندی عمیق با اکوسیستم نوآوری این رژیم برقرار کرده است. همچنین بسیاری از فناوری‌هایی که در تجاوز بی‌رحمانه و نسل‌کشی در نوار غزه استفاده شده‌اند، محصول این هم‌پوشانی هستند؛ مواردی که از جمله آن‌ها می‌توان به سامانه‌های هوش مصنوعی تشخیص اهداف در جریان حمله به غزه اشاره کرد.
چالش‌های فنی و بحران مشروعیت
با وجود تمرکز روزافزون رژیم صهیونیستی بر توسعه فناوری‌های نظامی، اشغالگران صهیونیست با موج فزاینده‌ای از بحران مشروعیت در عرصه بین‌المللی مواجه هستند. این بحران بیش از هر چیز ریشه در تهاجم گسترده اشغالگران به نوار غزه و کشتار گسترده غیرنظامیان دارد. بر اساس گزارش منابع محلی، از آغاز عملیات نظامی در اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، بیش از ۵۷ هزار فلسطینی که اغلب آنان زنان، کودکان و سالمندان بوده‌اند، در حملات مستقیم و بمباران مناطق مسکونی جان خود را از دست داده‌اند.
در کنار تلفات انسانی سنگین، زیرساخت‌های غیرنظامی از جمله بیمارستان‌ها، مدارس، مراکز امدادرسانی و تأسیسات حیاتی غزه نیز به‌طور سیستماتیک هدف قرار گرفته و نابود شده‌اند. این اقدامات که از منظر حقوق بین‌الملل جنایات جنگی تلقی می‌شوند، باعث افزایش فشارهای سیاسی، رسانه‌ای و حقوقی بر رژیم صهیونیستی شده‌اند. در نتیجه، بسیاری از نهادهای بین‌المللی و دولت‌ها، ضمن محکوم‌کردن این اقدامات، خواستار توقف فروش و انتقال فناوری‌های نظامی به سرزمین‌های اشغالی شده‌اند.
این در حالی است که حتی مقامات وزارت دفاع رژیم صهیونیستی نیز به‌صراحت نسبت به اثرات منفی این بحران مشروعیت بر آینده صادرات نظامی سرزمین‌های اشغالی در سال ۲۰۲۵ هشدار داده‌اند. آن‌ها اذعان کرده‌اند که تداوم فشارهای سیاسی، به‌ویژه از سوی نهادهای اروپایی و جامعه مدنی، می‌تواند مسیر رشد فناورانه رژیم صهیونیستی را در سطح بین‌المللی با چالش‌های جدی مواجه سازد.
از سوی دیگر، همچنین در جریان رویارویی جمهوری اسلامی ایران با اشغالگران صهیونیست برای نخستین‌بار زیرساخت‌های علمی، فناورانه، صنعتی و اقتصادی سرزمین‌های اشغالی هدف موشک‌های ایران قرار گرفت و خسارات بسیاری به این بخش وارد شد. ایران در واکنش به تجاوز آشکار رژیم صهیونیستی به زیرساخت‌های نظامی و هسته‌ای و مناطق مسکونی کشور و در چارچوب اصل دفاع مشروع، با اتکا به توان موشکی، پهپادی و فناوری‌های بومی خود، عملیات وعده صادق ۳ را طراحی و اجرا کرد؛ عملیاتی که در آن، بیش از ۵۰۰ موشک نقطه‌زن و هزار پهپاد تهاجمی به سمت خاک فلسطین اشغالی شلیک شد. برخلاف عملیات‌های وعده صادق ۱ و ۲ که تمرکز عمدتاً بر اهداف نظامی معطوف بود، این‌بار مراکز فرماندهی، زیرساخت‌های انرژی، خطوط تولید صنایع پیشرفته و مراکز تحقیقاتی و فناوری در قلب تل‌آویو، حیفا و بئرشبع در لیست اهداف قرار گرفتند.
بر اساس برآوردهای صورت گرفته، این حملات خسارات فراوانی به بخش فناوری سرزمین‌های اشغالی وارد کرده و بی‌شک تأثیر بسیاری در عدم توفیق اشغالگران در اجرای برنامه‌های خود در زمینه توسعه فناوری‌های نظامی دارد.
جمع‌بندی
به عقیده کارشناسان، روند تشدید تمرکز رژیم صهیونیستی بر توسعه فناوری‌های نظامی، صرفاً یک پیشرفت فناورانه نیست، بلکه بیانگر نوعی سازوکار بقا در بستر محیطی متلاطم، پرتنش و فاقد مشروعیت سیاسی محسوب می‌شود. رژیم صهیونیستی با استفاده از تجربیات نیروهای ذخیره و بهره‌گیری از حمایت‌های مالی داخلی و خارجی، به‌ویژه از سوی سرمایه‌گذاران آمریکایی و اروپایی، در تلاش است تا از فناوری به‌عنوان ابزاری برای تقویت بازدارندگی و افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی بهره‌برداری کند.
این روند، از یک‌سو منجر به رونق صنعت تسلیحات و صادرات آن، به‌ویژه به اروپا شده و از سوی دیگر، زمینه‌ساز انتقادات و فشارهای بین‌المللی در خصوص جنایات جنگی و نقض حقوق بشر در غزه گردیده است. تضاد میان «توان نظامی» و «مشروعیت سیاسی رو به افول» اکنون به یکی از مؤلفه‌های تعیین‌کننده در ارزیابی آینده رژیم صهیونیستی بدل شده است. در این میان، تحلیل‌گران و سیاست‌گذاران منطقه‌ای می‌توانند با هوشمندی، این تناقض راهبردی را مبنای تدوین سیاست‌هایی جامع در حوزه‌های دیپلماسی، امنیت سایبری، بازدارندگی فناورانه و حمایت از مقاومت قرار دهند.