فیلم‌تئاتر بهرام بیضایی در خانه هنرمندان بررسی شد؛ مواجهه با بازیگرانی که عروسک هستند
تهران فرهنگی: سی‌وششمین برنامه از سلسله جلسات نمایش فیلم‌تئاترهای شاخص با همکاری مشترک انجمن صنفی منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران خانه تئاتر و سینماتک خانه هنرمندان ایران، چهارشنبه ۲۸ آذر، به نمایش فیلم تئاتر «عروسک‌ها» به کارگردانی بهرام بیضایی اختصاص داشت.
پس از نمایش این فیلم‌تئاتر، نشست نقد و بررسی آن با حضور عباس غفاری به عنوان منتقد میزبان و شهرام خرازی‌ها، منتقد تئاتر برگزار شد.
در این نمایش عروسکی که سال ۱۳۴۵ پخش شد، مرشد می‌خواهد با نمایشِ خیمه‌شب‌بازی تماشاگران را سرگرم کند. او نوید می‌دهد که امروز روزِ جنگِ پهلوان با دیو است و …
عباس غفاری در این نشست گفت: نمایش عروسک‌ها یکی از سه‌گانه‌های استاد بیضایی بوده که بر مبنای نمایش‌های خیمه‌شب‌بازی نوشته شده است. نمایش‌های خیمه‌شب‌بازی قدیمی‌ترین نمایش عروسکی ایرانی است. می‌توان گفت که این سه نمایشنامه جز اولین نمایشنامه‌هایی بوده که استاد بیضایی نوشته است.
شهرام خرازی‌ها هم در این نشست گفت: خوشحالم در جلسه‌ای حضور دارم که مزین به نام یکی از بزرگ‌ترین چهره‌های تئاتر، ادبیات نمایشی و سینمای ایران است. فکر می‌کنم این نمایش و نمایشنامه آن از آثار کلیدی و مهم ماست. زیرا از جمله آثاری است که ما اکنون و پس از گذشت دهه‌ها، در حال کشف مجدد آن هستیم. در عین حال اطمینان دارم که ۵۰ سال یا حتی ۲ قرن بعد نیز، این اثر همچنان جاودانه است. آفرین به کسانی که فیلم این اجرا را حفظ کرده‌اند. اهمیت این اثر در تاریخ ادبیات نمایشی و تئاتر ایران کلیدی است و ساعت‌ها می‌توان درباره آن صحبت کرد.
این منتقد تئاتر در بخش دیگری از صحبت های خود اظهار کرد: یکی از زیرکی‌ها، توسل جستن به ژانر کودک و نوجوان یا چیزهایی بوده که مربوط به کودک و نوجوان است. مثلا وقتی به فیلم تئاتر «عروسک‌ها» نگاه می‌کنیم، در وهله اول، اگر هنوز مواجهه‌ای با اثر و اطلاعاتی نداشته باشیم و تنها عکس‌های آن را نگاه کنیم، فکر می‌کنیم که نمایش مختص کودکان و نوجوانان است. یعنی فکر می‌کنیم با نمایش خیمه‌شب‌بازی مواجه هستیم که در فرم زنده ارائه می‌شود. اما خب می‌دانیم که این اثر اصلا مربوط به رنج سنی کودکان و نوجوانان نبوده و گروه مخاطبان آن بزرگسالان هستند. ولی زیرکی هنرمندان ما این است که از طریق ژانرهای مختلف از جمله کودک و نوجوان و همینطور ژانرهایی که کودکانه به نظر می‌رسد یا اجرای نمایش به شیوه خیمه‌شب‌بازی حرف خود را می‌زنند.
خرازی‌ها در ادامه صحبت‌هایش گفت: ما با یک دنیای فانتزی و کودکانه رو به رو هستیم که در آن عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی جان گرفته‌اند. خود بیضایی در جایی گفته است که ما خیلی اوقات حتی امکانات این را نداشتیم که بتوانیم این عروسک‌ها را درست کنیم و در نمایش استفاده کنیم. این نمایش و آن ۲ نمایش خیمه‌شب‌بازی دیگر؛ «قصه ماه پنهان» و «غروب در قبله غریب»، هر سه برای نمایش عروسکی و خیمه‌شب‌بازی نوشته شده‌اند؛ نمایش‌هایی که در ظاهر برای کودکان بوده اما مخاطبان بزرگسال را هدف قرار داده است.
وی در پایان متذکر شد: در هر سه نمایش حرف‌هایی زده می‌شود که خیلی‌ها جرات زدن آن را ندارند. در واقع بیضایی در آن دوره توانسته، تا حدی ممیزی را دور بزند. از سوی دیگر قالب این نمایش، خیلی هنرمندانه انتخاب شده است. در واقع ما با بازیگرانی رو به رو هستیم که بازیگر نیستند، بلکه عروسک هستند.
