فرهنگ هر منطقه را می‌توان به واسطه عروسک‌های بومی آموزش داد

گیسو فکوری مسئول موزه سیار عروسک‌های سخنگو در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: موزه سیار عروسک‌های سخنگو نزدیک به دوماه است که از راه‌اندازی‌اش می‌گذرد و نهمین نمایشگاه اسباب بازی اولین نمایشگاهی است که در خارج از آذربایجان شرقی حضور داریم.

وی افزود: نام موزه ما «سیار» است و همان‌طور که از نامش پیداست، به میان بچه‌ها می‌رویم. در طول سال مکان ثابتی نداریم و هرجا که نیاز باشد، نمایشگاه برگزار می‌کنیم. اگر مکانی در اختیارمان قرار دهند، نمایشگاه می‌زنیم در غیر این صورت با دو چمدان به میان بچه‌ها می‌رویم، برای آنها قصه می‌گوییم و عروسک‌ها را نمایش می‌دهیم. همچنین به مناطق محروم و نقاطی که با موزه آشنایی ندارند، سر می‌زنیم و نمایشگاه برگزار می‌کنیم.

مسئول موزه سیار عروسک‌های سخنگو گفت: موزه سیار شامل چهار بخش اصلی است. عروسک‌های بومی یکی از این بخش ها به شمار می‌رود. در این بخش، عروسک‌هایی را معرفی می‌کنیم که اصیل‌ترین و مرتبط با فرهنگ بومی هر منطقه هستند. همچنین عروسک‌هایی که ثبت ملی شده‌اند نیز به طور جداگانه معرفی می‌شوند.

وی ادامه داد: عروسک‌های آئینی یکی دیگر از بخش‌های اصلی موزه بوده و این بخش شامل عروسک‌هایی است که در مراسم‌های آیینی استفاده می‌شوند که می‌توان به عروسک هایی همچون عروسک‌های باران‌خواهی، عروسک چمچمه‌گلین (پیام‌آور بهار)، عروسک تکم، عروسک چهارشنبه‌خاتون و عروسک‌های برکت (عروسک‌هایی که برای افزایش برکت در برداشت محصول ساخته می‌شوند) اشاره کرد.

فکوری گفت: عروسک‌هایی با لباس اقوام از دیگر بخش های موزه است. در این بخش، عروسک‌هایی با لباس‌های محلی و سنتی اقوام مختلف ایران معرفی می‌شوند. همچنین عروسک‌های افسانه‌ها از دیگر عروسک های موزه به شمار می رود که این بخش به معرفی عروسک‌هایی اختصاص دارد که از افسانه‌ها و داستان‌های فولکلوریک ایران الهام گرفته‌اند.

وی افزود: همچنین بخشی را به بازی اختصاص داده‌ایم. در این بخش، بچه‌ها می‌توانند لباس‌های اقوام مختلف را ببینند، سپس عروسک‌های چوبی را روی نقشه پیدا کنند و در جای مناسب خود قرار دهند. این کار به آنها کمک می‌کند تا المان‌های فرهنگی را به خاطر بسپارند و با فرهنگ‌های مختلف آشنا شوند.

مسئول موزه سیار عروسک‌های سخنگو گفت: در هر گروهی از بچه‌ها که به نمایشگاه می‌آیند، از طریق عروسک‌ها برای آنها قصه می‌گوییم. این عروسک‌ها تخیلی هستند و توسط افرادی ساخته شده‌اند که ایده‌پردازی کرده‌اند تا قصه‌ها را از طریق آنها منتقل کنیم. هدف ما این است که بچه‌ها را با عروسک‌های بومی و سنتی آشنا و آنها را به کتاب‌های قصه مرتبط کنیم. زمانی که قصه‌ها را تعریف می‌کنیم، در برخی قسمت‌ها قصه را قطع می‌کنیم و به بچه‌ها می‌گوییم که بقیه داستان را باید از کتاب بخوانند. این کار باعث می‌شود تا بچه‌ها به کتاب علاقه‌مند شوند و آن را بخوانند.

وی افزود: از طریق عروسک‌ها، هنجارهای اجتماعی را به بچه‌ها آموزش می‌دهیم. به عنوان مثال، در آذربایجان، عروسک «سارای» نماد نجابت و وفاداری است. این عروسک دختری را روایت می کند که نمی‌گذارد خان او را با خود ببرد و در نهایت از روی پل «آرپاچای» به رودخانه می‌پرد و جان خود را از دست می‌دهد. این داستان‌ها تاریخی پشت سر خود دارند و هنجارهای اجتماعی را نشان می‌دهند که مختص به دیروز و امروز نیستند. ما می‌خواهیم بچه‌ها با این مفاهیم آشنا شوند و حتی برخی از آنها را به مسیری هدایت کنیم تا درباره پیشینه عروسک‌ها و کاربردهای‌شان مطالعه کنند.

فکوری گفت: در گذشته، مادران و مادربزرگ‌ها با تکه‌های پارچه و چوب، عروسک‌هایی می‌ساختند و نیازی نبود برای خرید عروسک هزینه‌ای صرف شود. بچه‌ها با همان عروسک‌ها ارتباط برقرار می‌کردند، زیرا این عروسک‌ها از دل مادران و مادربزرگ‌ها بیرون آمده بودند و نشان‌دهنده فرهنگ و هویت خودشان بودند. این عروسک‌ها با عروسک‌هایی که از کشورهای دیگر وارد می‌شوند و به ما تحمیل می‌شوند، تفاوت دارند. بچه‌ها ممکن است به خاطر ظاهر و موهای آن عروسک‌ها به آنها علاقه‌مند شوند، اما این عروسک‌ها هیچ ارتباطی با فرهنگ و هویت ما ندارند.

وی ادامه داد: ما می‌توانیم از طریق عروسک‌ها، فرهنگ، آداب و رسوم، اقلیم و طبیعت هر منطقه را یاد بگیریم. استفاده از عروسک‌های بومی و سنتی بسیار بهتر است، زیرا این عروسک‌ها بخشی از هویت ما هستند. در حالی که عروسک‌های وارداتی هیچ ارتباط حسی با ما ندارند و نمی‌توانیم از آنها چیزی یاد بگیریم، زیرا متعلق به فرهنگ دیگری هستند و با ما بیگانه‌اند.

وی افزود: استقبال از این موزه سیار در نهمین نمایشگاه اسباب بازی بسیار خوب بود و تا کنون بیش از چهار هزار نفر از موزه بازدید کرده‌اند. بچه‌ها وقتی می‌ایستند و قصه شروع می‌شود، با دقت به آن گوش می‌دهند. در پایان قصه، از آنها می‌پرسم: «چه چیزی در این قصه بود که برای شما مهم بود؟» برای مثال در یکی از قصه‌ها، شخصیت اصلی «جیرت‌دان» کودک کوتاه‌قد و ضعیف که از هوش بالایی برخوردار است. او با استفاده از ذکاوت خود، دیگران را که از نظر جسمی قوی‌تر هستند، از دهان غول نجات می‌دهد. در پایان قصه، بچه‌ها متوجه می‌شوند که همه بچه‌ها با تفاوت‌های ظاهری متولد می‌شوند. یک نفر چاق، دیگری لاغر، آن یکی قدبلند و آن دیگری کوتاه قد است. اما آن‌هایی که از هوش و ذکاوت خود استفاده می‌کنند، بهترین هستند. این قصه به بچه‌ها یادآوری می‌کند که به جای توجه به ظاهر، روی جمع‌آوری دانش و تقویت هوش و ذکاوت خود تمرکز کنند.

مسئول موزه سیار عروسک‌های سخنگو گفت: عروسک‌های این نمایشگاه از سراسر کشور جمع‌آوری شده‌اند و هر کدام نماینده بخشی از فرهنگ و هویت ایران هستند. اما اینکه چرا ایده اصلی از آذربایجان شرقی شروع شد به این دلیل بود که در آذربایجان شرقی هیچ موزه ای متخص کودکان نداریم در حالی که آذربایجان غربی موزه کودک دارد.

وی افزود: از آنجا که موضوع پایان نامه ام موزه سیار بود، زمانی که این کمبود را احساس کردم، به فکر راه اندازی این موزه سیار شدم. شروع به جمع آوری عروسک ها کردم و با هزینه شخصی خودم تعدادشان را افزایش دادم. در مرحله بعد آنها را دسته بندی کردم. اولین نمایشگاه را با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آذربایجان شرقی برگزار کردیم و پس از آن به سراغ بنیاد کودک رفتیم. در نهایت در شب یلدا سری به بیمارستان زدیم و از بچه های سرطانی عیادت کردیم. در شب یلدا برنامه های ویژه ای را برای شان تدارک دیدیم و برای شان قصه گفتیم.