وقتی تبادل گفتمان و دیپلماسی فرهنگی اقتصادی در سایه یک ساز شکل می‌گیرد
به گزارش خبرنگار مهر، نشست خبری دومین جشنواره ملی عودنوازی قشم یکشنبه ۵ اسفند در شهر کتاب مرکزی برگزار شد.
ساز عود به عنوان ابزار گفتمانی و دیپلماسی فرهنگی اقتصادی
ادریس راموز معاون فرهنگی و گردشگری منطقه آزاد قشم در ابتدای نشست خبری با بیان اینکه جشنواره عودنوازی قشم با همکاری سازمان منطقه آزاد قشم و شهرکتاب برگزار می‌شود، گفت: هدف ما احیای ساز عود، میراث فرهنگی و ثبت جهانی آن در یونسکو و برگزاری آن در عرصه بین‌المللی با هدف تعامل با کشورهای مختلف است. یکی از اصلی‌ترین هدف‌های ما در برگزاری این جشنواره ترغیب و تشویق مردم سراسر کشور در این جشنواره است تا هنر زندگی کردن و هنر ساخت ساز عود و هنر عودنوازی را ببینند و بیاموزند؛ همچنان که این هنر در لایه لایه زندگی مردم قشم وجود دارد. امیدواریم این جشنواره به قوت خود ادامه پیدا کند و شاهد اجرای این موسیقی از خزر تا خلیج فارس باشیم و این نوید را می‌دهیم این ساز در آینده نزدیک با ارتباط فرهنگی و بین‌المللی گسترده‌تر خواهد شد.
وی همچنین گفت: هدف منطقه آزاد قشم کنش اقتصادی است اما اینکه چرا چنین سازمانی، رویدادهای فرهنگی هنری را برگزار می‌کند به این دلیل است که عود از سال ۱۴۰۲ ثبت جهانی به نام ایران شده است و سال قبل هم اولین جشنواره عودنوازی را به ریاست ارسلان کامکار برگزار کردیم.
راموز، توسعه اقتصادی را مهمترین مسأله منطقه آزاد قشم دانست و تصریح کرد: در وضعیت نظم و توسعه جدید ناگزیر از پیوند دیپلماسی اقتصادی و فرهنگی هستیم و اگر می‌خواهیم موفق باشیم باید دیپلماسی موفقی داشته باشیم تا نقشی موثر ایفا کنیم. وقتی این ارتباط برقرار باشد و در کنار آن چون اشتراکات فرهنگی بسیاری با همسایگان جنوبی داریم، موفق‌تر عمل می‌کنیم چراکه یکی از دارایی‌های مشترک ما وجود ابعاد فرهنگی با همسایگان جنوبی است که در جزیره قشم، موسیقی و به ویژه ساز عود وجود دارد.
وی، قشم را به عنوان دروازه تمدنی برشمرد و توضیح داد: جزیره قشم از قدیم تاکنون به عنوان میانجی بین ایران و سرزمین‌های دیگر بوده است و با توجه به نقش قشم، می‌توانیم از کانون فرهنگی جنوب بیشتر بدانیم. شاید قشم را به مثابه یک رسانه بدانیم که بر اساس ارتباطات میان فرهنگی شکل گرفته است و هر چه این‌ها را احیا کنیم، موضوعات فراتری را خواهیم داشت.
معاون فرهنگی گردشگری منطقه آزاد قشم تصریح کرد: ما با اهداف مذکور جلو آمدیم، ضمن اینکه مهمترین رکن قشم در ایران آینده این است که احیای فرهنگ بومی و پیوند توسعه و موسیقی شکل بگیرد. در واقع ما خواستیم بر این تاکید کنیم که ساز عود به عنوان ابزار گفتمانی، میانجی بین حاکمیت و مردم محسوب شود. با ساز عود و موسیقی می‌توانیم پیوند فرهنگی را در جزیره قشم و در سطح ملی ایجاد کنیم و همچنین سرمایه‌های اجتماعی را در این زمینه رقم بزنیم که با شرط تداوم آن، میسر می‌شود.
علی جعفرآبادی قائم مقام شهر کتاب نیز درباره علت مشارکت شهر کتاب با جشنواره عودنوازی توضیح داد: شهر کتاب محلی برای زیبایی و آفریدن است و به این هم معتقدیم که اگر هم افزایی وجود داشته باشد، هدف‌های والا محقق می‌شود. اگر به این معتقد باشیم که زیبایی را بسازیم، باید با سلایق مختلف و شنیدن، در این مسیر گام برداریم بنابراین شهر کتاب به عنوان یکی از وجوه مهم اساسی خود باید به موسیقی توجه داشته باشد. شهر کتاب در میانه ایران فرهنگی و فرهنگ ایرانی ایستاده است که موسیقی در هر ۲ مورد صدق می‌کند.
وقتی «عود» متمایز از دیگر سازهای موسیقی است
در ادامه، مجید ناظم‌پور پژوهشگر موسیقی و ساز عود و داور جشنواره عودنوازی بیان کرد: ویژگی‌های اصلی ساز عود را می‌توان به ۲ بخش تقسیم کرد؛ اول اینکه ساز عود ویژگی ذاتی دارد که همیشه موضوع بحث فلاسفه بوده است و در تاریخ فلسفه حکیمی نیست که درباره آن صحبت نکرده باشد. یک جمله معروف درباره این ساز وجود دارد که «در ساز عود چیزی یافت نمی‌شود مگر دلیلی علمی و ریاضی داشته باشد». از همان قدیم ارتباط ساز عود با نجوم و فلسفه بسیار مهم بوده است. حتی فارابی، محور صحبت‌های خود را در یکی از کتاب‌هایش، ساز عود قرار می‌دهد که این موضوع، اهمیت ذاتی ساز عود را می‌رساند که امروزه به دست ما رسیده که تنها ساز ایرانی است که جهانی شده است.
وی عنوان کرد: نکته دوم اینکه از دیرباز در جهان، برای ساز عود اهمیت ویژه‌ای قائل هستند و کشوری نیست که فستیوال برای ساز عود نداشته‌باشد و این ۲ ویژگی، سبب شده ساز عود از دیگر سازهای موسیقی متمایز باشد.
ناظم‌پور گفت: به دلایل نامعلومی این ساز از سه قرن پیش در ایران به فراموشی می‌رود اما استاد خالقی سبب می‌شود که برای معرفی این ساز اقداماتی موثر انجام شود. البته هنوز شناخت کاملی نسبت به این ساز در کشورمان وجود ندارد. بنابراین یکی از اهداف این جشنواره معرفی و شناساندن ساز عود به مردم است.
این پژوهشگر موسیقی بیان کرد: همیشه این حسرت را داشتم که چنین فستیوالی در ایران داشته باشیم و با برگزاری این جشنواره، من به آرزوی خودم رسیدم. در قدم‌های بعدی دوست دارم از هنرمندان بین‌المللی هم برای تبادل و گفتمان در سایه عود، بهره ببریم.
وی با اشاره به راه‌اندازی بخش بین‌الملل این رویداد، اذعان کرد: در این دوره جشنواره تصمیم گرفته شد بخش بین‌الملل داشته باشیم که هنرمندان ایرانی با دیگر عودنوازان جهانی آشنا شوند اما بنا داریم در سال آینده بخش بین‌الملل جدی‌تر داشته باشیم. البته امسال مهمانان محدودی از جهان داریم که می‌توانم به مدیران فستیوال‌های بین‌المللی و هنرمندانی که در مکتب‌های مختلف ساز عود فعال هستند، اشاره کنم.
ناظم‌پور همچنین از انتشار کتاب جشنواره عودنوازی قشم خبر داد.
مردم قشم با عودهای خود به جشنواره می‌آیند
محسن فتاحی دبیر اجرایی دومین جشنواره عودنوازی نیز در ادامه درباره بخش‌های جشنواره توضیح داد و سپس درباره مهمانان جشنواره بیان کرد: چند گروه را به عنوان مهمان در جشنواره عودنوازی دعوت می‌کنیم تا بخش جنبی و بعد اجتماعی ساز عود را جذاب‌تر کنیم.
وی همچنین گفت: دیروز جلسه‌ای با عودسازان داشتیم که مطالب ارزشمندی عنوان شد و سازمان منطقه آزاد قشم می‌تواند در ابعاد اقتصادی قضیه کمک کند؛ متوجه شدیم که ما شصت نوع سیم‌گذاری برای ساز عود داریم که محدودیت‌هایی را برای هنرمندان ایجاد می‌کند اما باید فرصتی ایجاد کنیم هنرمندان از شرایط بهتری برخوردار شوند.
فتاحی عنوان کرد: در ایام جشنواره، نشست‌های تخصصی را درنظر گرفتیم که در راستای معرفی ساز عود برگزار می‌شود. همچنین شب‌های قشم از خزر تا خلیج فارس را برگزار خواهیم کرد که از ظرفیت برگزیدگان قبلی جشنواره استفاده می‌کنیم. ساز عود بهانه‌ای است که در ایام جشنواره موسیقی خوب گوش کنیم. کمپینی داریم که بر اساس آن، مردم با سازهای عود خودشان بیایند و بنوازند.
وی گفت: دومین جشنواره ملی عودنوازی قشم ۲۵ تا ۲۸ فروردین ماه ۱۴۰۴ در ۲ نقطه قشم برگزار می‌شود و در روستاها و شهرهای اطراف هم برنامه‌هایی داریم و در نظر داریم در آن ایام حال و هوای قشم متفاوت باشد. ۲۰ اسفند نیز داوری‌ها تمام و اسامی نامزدها اعلام می‌شود.
پروژه پژوهشی در اولین جشنواره عودنوازی قشم تدوین نشد!
کیوان فرزین دبیر کمیته داوران دومین جشنواره عودنوازان نیز در بخش پایانی نشست گفت: چشم‌انداز ما پس از جشنواره اول، بیش از چند دوره است. از همان سال قبل نیز روند داوری را بر اساس آن چیزی که اتفاق افتاد، متفاوت در نظر گرفتیم و بعد از آن هم این روند را ادامه دادیم و کمک خواستیم که حتی اشکالات را بگویند و در نهایت وقتی به شورای سیاستگذاری رسیدیم چند مورد تفاوت پیدا کرد؛ اول اینکه سال قبل در چهار بخش جایزه دادیم و بخش نواحی و دستگاهی جدا شد. اما در این دوره یکی از تغییرات، رده‌بندی سنی متفاوت و تفکیک‌شده داریم و از طرف دیگر مرزهای موسیقی نواحی برداشته شد و داوران قرار است به یک پرفورمنس امتیاز می‌دهند و برای همین هم ترکیب داوران متفاوت شده است.
وی تصریح کرد: تفکیک موسیقایی نداریم اما اجراها با هم مقایسه می‌شوند و داوران هم باید گستره وسیعی از دیدگاه‌ها باشند تا با جامعیت بیشتری تصمیم بگیرند و بحث رقابت به درستی انجام شود.
فرزین با اشاره به محدودیت‌های اجرایی گروه‌های موسیقی، گفت: به دلیل محدودیت‌ها، در جشنواره در جزیره قشم رقابتی نداریم، مگر اینکه داوران، کنسرت یا اجرایی را واجد شرایط درخشانی بداند و به عنوان برگزیده منتخب شود. یک نکته دیگر اینکه، امسال به موسیقی ایرانی، عربی و ترکی که ریشه‌های مشترک دارند، توجه کردیم. در جشنواره این دوره، تمام موسیقی نواحی حضور دارند و مرزبندی نداریم.
دبیر کمیته داوران دومین جشنواره عودنوازان در پایان در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر درباره تدوین مقاله یا پروژه پژوهشی از اولین جشنواره عودنوازی قشم، گفت: در جشنواره اول عودنوازی، نشستی پژوهشی برگزار کردیم که از محمدرضا درویشی برای صحبت، دعوت شد اما در حوزه تحلیلی موضوع عود و عودنوازی، کتاب و پژوهش نداشتیم. همچنین قرار بود تصاویری از نوازندگی کودکان عودنواز منتشر شود که به دلیل مشکل فنی، میسر نشد.